Φορολογία πλούτου
Παρακολουθώ με αρκετό ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην Κύπρο αναφορικά με το δεύτερο πακέτο δημοσιονομικών μέτρων.
Ομολογώ πρώτα ότι φίλοι και συγγενείς που εργάζονται στο δημόσιο μου έγραψαν τα παράπονά τους για τις μεγάλες αποκοπές στους μισθούς τους αυτό το μήνα, λόγω του πρώτου πακέτου μέτρων. «Δεν πάει άλλο», μου ανάφεραν. «Είναι και κοινωνικά άδικο να στοχεύεται μόνο ο εργαζόμενος στο δημόσιο, ενώ υπάρχει τόση μεγάλη φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή. Μήπως έχεις καμιά ιδέα για φορολόγηση του πλούτου;».Αντιλαμβάνομαι και συμμερίζομαι τις ανησυχίες των μισθωτών, ιδιαίτερα αυτών που εργάζονται στο δημόσιο, οι οποίοι είναι και ο εύκολος στόχος για περικοπές μισθών. Στην προκειμένη περίπτωση είναι πασιφανές ότι αν αυτές οι περικοπές δεν γίνουν από το κυπριακό κράτος θα γίνουν από την ΕΕ. Οι επιλογές δεν υπάρχουν, ενόσω στη Γερμανία υπάρχει η κυβέρνηση της κ. Μέρκελ, η οποία ακόμη δεν έχει αντιληφθεί ότι οι περικοπές δημόσιων δαπανών υπονομεύουν την πολυποθούμενη ανάκαμψη όλων των οικονομιών της Ευρώπης.
Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα είναι και αυτοί στο στόχαστρο, όχι τόσο των περικοπών αλλά της φορολογίας. Γενικά, πέραν από τις συντάξεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, για τις οποίες δημογραφικοί και άλλοι λόγοι επιβάλλουν να συνεισφέρουν περισσότερα οι εργαζόμενοι, βλέπω με μεγάλη συμπάθεια τα επιχειρήματα που προβάλλουν οι εργαζόμενοι, μέσω των συνδικαλιστικών τους οργάνων, για δικαιότερη κατανομή των βαρών από την οικονομική κρίση.
Πρέπει να ομολογήσω όμως ότι δεν είμαι ειδικός σε θέματα φορολογίας. Υπάρχουν σίγουρα πολύ καλύτεροι γνώστες του θέματος αυτού στην Κύπρο. Να όμως τρείς ιδέες, οι οποίες προέρχονται περισσότερο από κάποιον που πληρώνει τους φόρους του στη Βρετανία, όπου η φορολογία είναι αρκετά πιο ψηλή από την Κύπρο, παρά από έναν ειδικό σε φορολογικά θέματα.
Τρείς φόροι που πιστεύω έχουν τη δυνατότητα να στοχεύσουν αποτελεσματικά τον πραγματικό πλούτο - ο οποίος μπορεί να αποφεύγει το φόρο εισοδήματος, λόγω φοροαποφυγής, φοροδιαφυγής ή/και λόγω μη απασχόλησής του στην Κύπρο - είναι οι εξής:
(α) Φορολογία ακίνητης περιουσίας:
Αντιλαμβάνομαι ότι ενώ υπάρχει στη θεωρία φορολογία ακινήτων, στην πράξη δεν είναι καθόλου αποτελεσματική γιατί οι αξίες των ακινήτων στις οποίες επιβάλλεται ο φόρος είναι τόσο πεπαλαιωμένες (του 1980) που ο φόρος αυτός υποθέτω δεν θα έχει ουσιαστική συμβολή στα έσοδα του κράτους. Αντιλαμβάνομαι επίσης ότι γίνεται προσπάθεια εκσυγχρονισμού της φορολογίας αυτής με νέες εκτιμήσεις αλλά ομολογώ πως δεν γνωρίζω τις λεπτομέρειες. Εκείνο που θα εισηγούμουν είναι πρώτον η φορολογία αυτή να χρησιμοποιήσει 5-6 μπάντες (Bands) αξιών για να επιταχυνθεί η εφαρμογή της και δεύτερο να γίνει σε επίπεδο τοπικών αρχών για λόγους ακριβοδίκαιης επιβολής, αν όχι και ευκολότερης διαχείρισης και περισυλλογής. Έτσι θα μπορούσε να σταματήσει η διοχέτευση χρημάτων από την κυβέρνηση προς τους δήμους και να συνεχίσουν οι τοπικές διοικήσεις να επενδύουν σε αναπτυξιακά έργα τα οποία βελτιώνουν πραγματικά την ποιότητα ζωής (ούτως ώστε να πεισθούν οι ιδιοκτήτες περιουσίας, και ιδιαίτερα οι ξένοι, που θα κληθούν να πληρώσουν τέτοιους φόρους, ότι τα χρήματά τους δεν χάνονται στη «μαύρη τρύπα» του κράτους).
Οι δημοτικοί φόροι στην Κύπρο είναι αρκετά χαμηλοί χωρίς να είναι ιδιαίτερα προοδευτικοί, σε σύγκριση τουλάχιστον με την Αγγλία, όπου η μεσαία τάξη πληρώνει – χωρίς μεγάλα παράπονα – δημοτικό φόρο που ανέρχεται σε περίπου 0.5% της αξίας της κατοικίας, επί ετήσιας βάσεως. Για να στοχευθεί ο πλούτος τέτοια φορολογία θα πρέπει φυσικά να είναι κλιμακωτή, αλλά όχι τόσο απαγορευτική για να δημιουργήσει κίνητρα να μεταναστεύσουν οι διάφοροι ολιγάρχες, οιασδήποτε εθνικότητας. Το πιο κάτω παράδειγμα είναι ενδεικτικό, χωρίς κατ’ ανάγκη να θεωρώ ότι αποτελεί εισήγηση:
(β) Φορολογία κατανάλωσης νερού: Αντιλαμβάνομαι ότι ιδιοκτήτες σπιτιών με πισίνες και μεγάλους κήπους πληρώνουν πολύ λίγο για το νερό που καταναλώνουν (και τις αποχετεύσεις, οι οποίες είναι ανάλογες της κατανάλωσης νερού). Ένας λογικός συντελεστής, ακόμη και αν δεν αυξάνεται με την κατανάλωση, θα λειτουργούσε ως φόρος πλούτου. Για παράδειγμα στη Βρετανία τα τέλη του νερού για κατοικίες με πισίνα πολλές φορές ξεπερνούν τις 2,000 λίρες το χρόνο.
(γ) Άδεια κυκλοφορίας: Αυτή θα μπορούσε να βασίζεται κλιμακωτά στις ριπές διοξειδίου του άνθρακα, όπως π.χ. στη Βρετανία, όπου η άδεια κυκλοφορίας νέων αυτοκινήτων κυμαίνεται από 0, για ριπές μέχρι 100 γραμμάρια ανά χιλιόμετρο (π.χ. VW Polo Diesel 1.4) μέχρι 460 λίρες το χρόνο, για ριπές που υπερβαίνουν τα 255 γραμμάρια (π.χ. εξακύλινδρες η οκτακύλινδρες λιμουζίνες).
Οι δύο τελευταίες φορολογίες, πέραν του ότι «αρπάζουν» τον πλούσιο στην κατανάλωση, είναι και «πράσινες». Δηλαδή με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια.
Σε γενικές γραμμές, ο πλούτος μπορεί και πρέπει να φορολογηθεί στην κατανάλωση υπερπολυτελών αγαθών και υπηρεσιών. Όχι όμως σε βαθμό που η πολυτελής κατανάλωση θα προτιμήσει να μεταναστεύσει!
Πανίκος Δημητριάδης
Καθηγητής Οικονομικών
Πανεπιστήμιο του Leicester