Α. Χριστοδούλου: Πότε θα αναχαιτιστούν οι τιμές των ακινήτων
Αναχαίτιση στις τιμές των ακινήτων στην Κύπρο, όταν θα φθάσουν στα επίπεδα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, προβλέπει ο διευθυντής του Κτηματολογίου Ανδρέας Χριστοδούλου. Σε συνέντευξη του στη StockWatch, ο κ. Χριστοδούλου ανέλυσε και τους λόγους που αυξήθηκαν οι τιμές, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν υπάρχει φούσκα στην κτηματαγορά.
Μίλησε ακόμη για την καθυστέρηση που παρατηρείται στην εξέταση αιτήσεων από το Κτηματολόγιο και για τη μηχανογράφηση που γίνεται από το Τμήμα του.
Τέλος, εξέφρασε την άποψη ότι η υιοθέτηση του ευρώ δεν θα επηρεάσει τις τιμές των ακινήτων και τόνισε ότι η αναβολή της επιβολής ΦΠΑ 15% στην αγορά γης θα επιτείνει το πρόβλημα αύξησης των τιμών, καθώς θα αυξάνει περαιτέρω τη ζήτηση.
Ερ.: Οι αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων από το 1980 και εντεύθεν έχουν πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν σε αυτές τις αυξήσεις;
Απ.: Επιτρέψετε μου να κάνω μια ιστορική αναδρομή για να υπάρχει βάση σύγκρισης. Οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο ακολουθούν γενικά ανοδική ετήσια αύξηση. Δραστική αύξηση των τιμών υπήρξε τα έτη 1976 - 1977 και είχε διάρκεια μία δεκαετία περίπου. Ο λόγος αυτής της αύξησης ήταν η Τουρκική εισβολή και η μετακίνηση 200.000 προσφύγων στις ελεύθερες περιοχές. Ως γνωστό, η τιμή ενός προϊόντος καθορίζεται από το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Η μετακίνηση των προσφύγων είχε αρνητική επίδραση επί της προσφοράς και θετική επί της ζήτησης. Δηλαδή μειώθηκε η προσφορά, διότι το 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας καταλήφθηκε από τους Τούρκους, και αυξήθηκε η ζήτηση, διότι το 40% του πληθυσμού μετακινήθηκε στις ελεύθερες περιοχές. Πέραν όμως της αύξησης του πληθυσμού στις ελεύθερες περιοχές και στην αύξηση της ζήτησης, επέδρασε η ανάγκη άμεσης ικανοποίησης των στεγαστικών αναγκών των προσφύγων και η γενικότερη ανάγκη των προσφύγων, που σαν Κύπριοι, είναι συνδεδεμένοι με τη γη και ήθελαν να έχουν κάποια γη για να αναπληρώσουν αυτήν ή μέρος της γης που έχασαν. Έτσι μετά το πλήγμα από την εισβολή άρχισαν να αναζητούν και να αγοράζουν γη, πρώτα για στεγαστικούς σκοπούς και μετά για επενδυτικούς ή προσωπικούς λόγους.
Ερ.: Και οι τιμές έκτοτε ανεβαίνουν;
Απ.: Για την επόμενη δεκαετία μέχρι το 1995 οι τιμές ακολούθησαν φυσιολογική αύξηση της τάξης του 5 - 10%. Από το 1995 - 2000 και ειδικά τα έτη 1998 - 2000, υπήρξε ύφεση στην αγορά ακινήτων και στασιμότητα των τιμών, λόγω της γνωστής αύξησης των τιμών των μετοχών στο χρηματιστήριο, ενώ μέχρι το 2002 οι τιμές επανήλθαν στα φυσιολογικά επίπεδα αύξησης.
Ερ.: Έκτοτε όμως φαίνεται οι τιμές να έχουν ξεφύγει…
Απ.: Από το 2002 μέχρι σήμερα παρατηρείται μια σημαντική αύξηση των τιμών σε ορισμένα είδη ακινήτων, η οποία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Οφείλεται στην πτώση του χρηματιστηρίου, όπου μετά το 2000 παρέμεινε σαν ασφαλής ή / και μόνος τομέας επένδυσης η γη, στη μείωση των επιτοκίων και την αυξημένη προσφορά χρήματος, στην καλή πορεία της οικονομίας και στη μη πλήρη εκμετάλλευση / αξιοποίηση των υφισταμένων οικιστικών ζωνών (περίκλειστα τεμάχια, κατακράτηση οικοπέδων και γης κτλ). Επιπρόσθετα, στην αύξηση συνέτειναν η ζήτηση από Ευρωπαίους, αλλά και από πολίτες άλλων χωρών, όπως των γειτονικών αραβικών χωρών και τη Ρωσία. Επίσης η αυξημένη ζήτηση οικιστικών μονάδων από φοιτητές του Πανεπιστημίου και των κολεγίων και η αυξημένη ζήτηση οικιστικών μονάδων από ομογενείς και άλλους Ευρωπαίους πολίτες, κυρίως των ανατολικών χωρών, που απασχολούνται στην Κύπρο, και ενδιαφέρονται για μόνιμη εγκατάσταση. Τέλος, ρόλο στην άνοδο έπαιξε και η τάση της νεολαίας για απεξάρτηση από τη μητροπολιτική οικογένεια και την αναζήτηση δικής της στέγης.
Ερ.: Πιστεύετε ότι θα υπάρξει ανακοπή στην αύξηση των τιμών και πότε;
Απ.: Κατά τη γνώμη μου οι τιμές δεν μπορούν να συνεχίσουν την αυξητική τους τάση με τον ίδιο ρυθμό. Οι αυξήσεις θα περιοριστούν σε φυσιολογικά επίπεδα όταν εκλείψουν οι λόγοι που αναφέρθηκαν προηγουμένως ή όταν οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο φθάσουν τα επίπεδα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Βέβαια υπάρχουν τρόποι να αναχαιτιστεί αυτή η παρατηρούμενη αύξηση των τιμών, όπως π.χ. η καλύτερη εκμετάλλευση / αξιοποίηση ή και επέκταση των ζωνών στις αστικές περιοχές και η εφαρμογή του αστικού αναδασμού, ώστε ν΄ απεγκλωβιστούν τα περίκλειστα κτήματα και ν΄ αποκτήσουν δρόμο, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν οικιστικά από τους ιδιοκτήτες. Επιπλέον, θα υπάρξει ανακοπή στην αύξηση των τιμών όταν επιβληθεί φορολογία των κενών οικοπέδων, πράγμα που θα ωθήσει τους ιδιοκτήτες να τα αναπτύξουν ή να τα διαθέσουν. Επίσης αν αυξηθούν οι συντελεστές δόμησης στα αστικά κέντρα για ανέγερση γραφείων καθώς και των οικιστικών ζωνών γύρω από τα αστικά κέντρα.
Ερ.: Να μας επιτρέψετε να γίνουμε πιο ευθείς: Θεωρείτε φούσκα τις τιμές των ακινήτων;
Απ.: Δεν θεωρώ ότι οι τιμές των ακινήτων είναι φούσκα. Έχω αναφέρει στην αρχή τους λόγους που συνέβαλαν στην αύξηση των τιμών, με κύριο λόγο τη διαχρονική αύξηση της ζήτησης και τη μειωμένη προσφορά. Έχω επίσης αναφερθεί στους τρόπους και τους λόγους για τους οποίους οι τιμές μπορούν να σταθεροποιηθούν ή να ακολουθούν φυσιολογική αύξηση.
Ευρώ και φόροι
Ερ.: Από την 1.1.2008 η Κύπρος θα υιοθετήσει το ευρώ ως νέο νόμισμα. Τι αντίκτυπο θα έχει αυτή η εξέλιξη στην αγορά των ακινήτων;
Απ.: Δεν θα έχει σοβαρό αντίκτυπο, διότι και σήμερα δεν αποτελεί πρόβλημα το ευρώ για την αγορά ακινήτων από ξένους. Η μόνη θετική επίδραση που θα προκύψει είναι ότι ο Ευρωπαίος αγοραστής θα μπορεί εύκολα να συγκρίνει τις τιμές των ακινήτων στην Κύπρο με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Ερ.: Την ίδια περίοδο θα επιβληθεί και ΦΠΑ 15% για αγορά οικοπέδων. Η κυβέρνηση ζητά από την ΕΕ αναβολή κάποιων μηνών για να μην συμπέσει με την υιοθέτηση του ευρώ. Αυτή η αναβολή όμως δεν θα λύσει το πρόβλημα της ακρίβειας, έτσι;
Απ.: Η αναβολή της επιβολής του Φ.Π.Α. 15% δεν θα επιλύσει το πρόβλημα. Αντίθετα, θα το επιτείνει. Όπως συμβαίνει συνήθως, ενόψει της επιβολής κάποιας φορολογίας, ο κόσμος τρέχει να αγοράσει για να προλάβει την επιβολή της. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η ζήτηση, με συνεπακόλουθο την αύξηση των τιμών. Έτσι, όταν έρθει ο χρόνος, η φορολογία επιβάλλεται σε ήδη αυξημένες τιμές, τις οποίες ωθεί περαιτέρω προς τα πάνω.
Ερ.: Τι ποσοστό των ακινήτων είναι υποθηκευμένα;
Απ.: Ο αριθμός των ακινήτων που είναι υποθηκευμένα ανέρχεται στις 120.000 επί συνόλου 1.300.000 ακινήτων, δηλαδή σε ποσοστό 10% περίπου.
Το συνολικό ποσό που εξασφαλίζεται με τις υποθήκες ανέρχεται σε περίπου £11 δισ.
Κρατική βοήθεια
Ερ.: Πως μπορούν να βοηθηθούν από το κράτος τα νεαρά κυρίως ζευγάρια, ώστε να αποκτήσουν στέγη;
Απ.: Αν και το θέμα αυτό δεν εμπίπτει αυστηρά στις αρμοδιότητες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, αλλά είναι θέμα της ευρύτερης στεγαστικής πολιτικής του Κράτους και της κυβέρνησης, μπορώ, λόγω της εμπλοκής των υπηρεσιών του Τμήματος στις διαδικασίες διαχωρισμού εγγραφής και μεταβίβασης οικοπέδων και οικιστικών μονάδων να αναφερθώ αδρομερώς. Υπάρχουν διάφορα στεγαστικά προγράμματα, τόσο για εκτοπισθέντες όσο και για μη εκτοπισθέντες, όπως είναι ο διαχωρισμός οικοπέδων για εκτοπισθέντες για αυτοστέγαση, ο διαχωρισμός οικοπέδων για φτωχές οικογένειες, η παραχώρηση βοήθειας για απόκτηση έτοιμης στέγης, η εξασφάλιση στέγης από τα προγράμματα του οργανισμού ανάπτυξης γης κ.ά.
Είναι επίσης γνωστό ότι έχει αποφασιστεί από τον περασμένο Φεβρουάριο από το Υπουργικό Συμβούλιο η επανέναρξη της διαδικασίας τιτλοποίησης πέραν των 13.000 οικιστικών μονάδων σε Κυβερνητικούς Οικισμούς και Συνοικισμούς Αυτοστέγασης σε δικαιούχους εκτοπισθέντες. Έχουν ήδη μεταβιβαστεί σε εκτοπισθέντες 1.300 περίπου τίτλοι, ενώ συνεχίζεται σε συνεργασία με τις άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες η διαδικασία εγγραφής και μεταβίβασης για τις υπόλοιπες μονάδες.
Καθυστερήσεις στην εξέταση αιτήσεων
Ερ.: Να περάσουμε στο θέμα των καθυστερήσεων που παρατηρείται στις αιτήσεις που κατατίθενται στο Κτηματολόγιο. Αντιλαμβάνομαι ότι είστε δέκτες αυτών των παραπόνων που εκφράζονται από τους πολίτες έτσι;
Απ.: Είναι γεγονός ότι καθυστερήσεις στη συμπλήρωση των υποθέσεων υπάρχουν και τούτο εξαιτίας του μεγάλου όγκου αιτήσεων που δέχεται καθημερινά το Τμήμα, καθώς και των πολλών κυβερνητικών έργων που αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει. Όμως οι καθυστερήσεις αυτές δεν οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στο Κτηματολόγιο. Οφείλονται κυρίως στις διαδικασίες που προηγούνται της κατάθεσης της αίτησης στο Κτηματολόγιο ή και λόγω καθυστερήσεων ή και αμέλειας στη διενέργεια κάποιων πράξεων από μέρους των ιδιοκτητών. Για παράδειγμα, σ΄ ένα διαχωρισμό οικοπέδων θα πρέπει να γίνουν εργασίες, όπως η εξασφάλιση άδειας διαχωρισμού από αρμόδια πολεοδομική αρχή, η εξωτερική οριοθέτηση τεμαχίου, η ετοιμασία του εσωτερικού διαχωρισμού, η κατασκευή δρόμων και άλλης υποδομής (ρεύμα, νερό, τηλέφωνα). Ακόμη θα πρέπει να γίνει τελική χωρομετρία διαχωρισμού, εξασφάλιση τελικής έγκρισης διαχωρισμού από αρμόδια πολεοδομική αρχή και ετοιμασία και έκδοση τίτλων. Συμβαίνει πολλές φορές, το Τμήμα να αναμένει για χρόνια την προσκόμιση πιστοποιητικών τελικής έγκρισης, είτε για διαχωρισμούς οικοπέδων, είτε οικιστικών μονάδων κ.λ.π. ή τη διενέργεια άλλων πράξεων από τον ενδιαφερόμενο ιδιοκτήτη, με αποτέλεσμα ενώ η ουσιαστική εργασία να έχει συμπληρωθεί να υπάρχουν καθυστερήσεις στην έκδοση των τίτλων, οι οποίες καθυστερήσεις δεν οφείλονται στο Κτηματολόγιο. Πολιτική του Τμήματος είναι να δίδεται προτεραιότητα σε υποθέσεις έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας για οικόπεδα, συγκροτήματα κατοικιών και άλλων οικιστικών μονάδων. Την υποχρέωση προώθησης των υποθέσεων αυτών ανέλαβε το Τμήμα στα πλαίσια σύγκλησης των οικονομιών των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ερ.: Μήπως όμως υπάρχει και υποστελέχωση στο Τμήμα, που αν δεν υπήρχε θα επιτάχυνε κάπως τις διαδικασίες;
Απ.: Σαν αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του 2003, έχουν δοθεί στο Τμήμα αριθμός θέσεων, κυρίως στις εισαγωγικές βαθμίδες και έχει προσληφθεί αριθμός υπαλλήλων. Όμως το προσωπικό αυτό για να γίνει παραγωγικό χρειάζεται τόσο θεωρητική όσο και πρακτική εκπαίδευση. Για την πρακτική εκπαίδευση, σαν αποτέλεσμα της οποίας αποκτώνται γνώσεις και εμπειρίες, για να μπει το προσωπικό στην παραγωγική διαδικασία απαιτείται σημαντικό χρονικό διάστημα. Θα πρέπει να αναφέρω ότι σήμερα υπάρχουν περίπου 100 κενές θέσεις χωρομετρών / σχεδιαστών, η πλήρωση των οποίων προσκρούει στο θέμα της ετοιμασίας και έγκρισης νέων σχεδίων υπηρεσίας, διαδικασία που είναι αρκετά χρονοβόρα. Ήδη οι διαδικασίες για την έγκριση των νέων σχεδίων υπηρεσίας βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Το Τμήμα έχει αναλάβει τα τελευταία χρόνια σημαντικά έργα, τα δύο σημαντικότερα από τα οποία είναι η Μηχανογράφηση των διαδικασιών με την ανάπτυξη και εφαρμογή του Συστήματος Πληροφοριών Γης και η Επαναχωρομέτρηση για την υιοθέτηση νέων αξιόπιστων σχεδίων. Τα δυο αυτά έργα απορροφούν, όπως είναι φυσικό, σημαντικό αριθμό έμπειρου προσωπικού και το κενό προσπαθούμε να το καλύπτουμε, στο βαθμό που τούτο είναι δυνατό, με έκτακτο προσωπικό. Επιπρόσθετα, διευρύνονται συνεχώς οι αρμοδιότητες και δραστηριότητες και οι υποχρεώσεις του Τμήματος, αναφορικά με τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, την έγκαιρη ανταπόκριση στα αιτήματα των διαφόρων κυβερνητικών Τμημάτων και Υπηρεσιών, αλλά και στις αιτήσεις του κοινού, ο όγκος των οποίων αυξάνεται συνεχώς.
Ερ.: Με τη μηχανογράφηση τι γίνεται; Πότε ολοκληρώνεται και πως θα εξυπηρετηθεί καλύτερα ο πολίτης;
Απ.: Το Τμήμα αναγνώρισε έγκαιρα την ανάγκη μετάβασης από ένα χειροκίνητο πολυδιάστατο κτηματολογικό σύστημα σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα πληροφοριών γης. Με τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των πολιτών και των άλλων Τμημάτων και Υπηρεσιών θα ήταν αδύνατο να λειτουργούσαμε σήμερα, εάν διατηρούσαμε τις χειροκίνητες διαδικασίες.
Με τη μηχανογράφηση υπερδιπλασιάστηκε η παραγωγικότητα του Τμήματος, ενώ αυξήθηκε το φάσμα των προσφερόμενων υπηρεσιών του. Η διεκπεραίωση των υποθέσεων γίνεται ταχύτερα. Ταυτόχρονα είναι ευκολότερη η εξυπηρέτηση των πολιτών σε όλα τα Επαρχιακά Κτηματολογικά Γραφεία, ανεξάρτητα από την επαρχία που βρίσκεται η ιδιοκτησία τους. Η έκδοση των κτηματικών σχεδίων γίνεται σε λίγη ώρα. Με τη μηχανογράφηση συνεχώς αναβαθμίζουμε την ποιότητα των δεδομένων μας, ενώ μπορούμε να έχουμε σειρά από καταστάσεις και εκτυπώσεις που στο χειροκίνητο σύστημα θα ήταν δύσκολο έως αδύνατο να ετοιμαστούν. Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, το χρόνο που θα χρειαζόταν ένας υπάλληλος στο χειροκίνητο σύστημα να ετοιμάσει κατάσταση ιδιοκτησιών ενός φυσικού ή νομικού προσώπου, εάν έπρεπε να προστρέξει στις σελίδες χιλιάδων κτηματικών μητρώων – φθαρμένων από την πολυχρησία - εργασία που σήμερα στο Σύστημα Πληροφοριών Γης γίνεται σε λίγα λεπτά και με ακρίβεια.
Ερ.: Τι ποσοστό της δουλειάς είναι μηχανογραφημένο;
Απ.: Σήμερα το Κτηματολόγιο διεκπεραιώνει μηχανογραφικά το 85% των δικαιοπραξιών. Η συλλογή των δεδομένων για τη δημιουργία του κτηματικού ψηφιακού χάρτη συμπληρώθηκε για όλη την ελεύθερη Κύπρο και συνεχίζεται και για τις κατεχόμενες περιοχές. Τα κτηματολογικά δεδομένα εισήχθησαν στο σύστημα για το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας Λευκωσίας, για ολόκληρο το ελεύθερο μέρος της επαρχίας Αμμοχώστου και μέχρι το 50% των υπολοίπων επαρχιών της ελεύθερης Κύπρου. Έχουν επίσης εισαχθεί στο σύστημα μας όλα τα στοιχεία που αφορούν το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κατεχομένων περιοχών. Σε συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, ξεκίνησε η εισαγωγή στο Σύστημα των πολεοδομικών ζωνών, ενώ διατίθενται στο κοινό και σε επαγγελματίες ηλεκτρονικά σχέδια πολεοδομικών ζωνών.
Οφείλω να αναφέρω ότι η μηχανογράφηση φέρνει στην επιφάνεια ατέλειες και σε ορισμένες περιπτώσεις λάθη, τα οποία δημιουργήθηκαν κατά την πολύχρονη λειτουργία του Τμήματος. Τα λάθη αυτά τα διερευνούμε και τα διορθώνουμε. Με τον τρόπο αυτό η μηχανογράφηση βοηθά στην αναβάθμιση της ποιότητας των δεδομένων και τη διατήρηση της αξιοπιστίας του κτηματολογικού μας συστήματος.
Επιπρόσθετα, το Τμήμα μας προσφέρει ψηφιακά δεδομένα, στις περιπτώσεις που αυτό είναι δυνατό και εφόσον εξασφαλιστεί ότι δεν παραβιάζονται προσωπικά δεδομένα πολιτών. Παραχωρούμε δεδομένα, συνεργαζόμαστε και προσφέρουμε υπηρεσίες σε Τμήματα και Οργανισμούς, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται συνεχώς, αποδεικνύοντας το ενδιαφέρον που υπάρχει για την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης χωρικών πληροφοριών.
Ερ.: Ποιες υπηρεσίες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας αναμένεται να ιδιωτικοποιηθούν τα επόμενα χρόνια;
Απ.: Το έργο που επιτελεί το Τμήμα είναι πολυδιάστατο, σύνθετο, σημαντικό και πρωτοποριακό. Το Τμήμα προστατεύει και περιφρουρεί τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των πολιτών, αλλά και τη δημόσια ιδιοκτησία, το φυσικό δηλαδή πλούτο του τόπου μας. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτός ο ρόλος και η αποστολή του Τμήματος δεν μπορεί να εκχωρηθεί στον ιδιωτικό τομέα. Το Τμήμα όμως εμπλέκει και αναθέτει στον ιδιωτικό τομέα τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών. Πρόσφατα, τέθηκε σε εφαρμογή ο Νόμος περί Χωρομετρίας και συστάθηκε το Συμβούλιο Κτηματογράφησης Κύπρου. Ο νόμος αυτός δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες της ανάθεσης κτηματικών χωρομετρικών εργασιών σε ιδιώτες (αρμόδιους χωρομέτρες), που ικανοποιούν, σύμφωνα με το Νόμο, τα κριτήρια. Η χωρομετρική εργασία που γίνεται από τους ιδιώτες χωρομέτρες ελέγχεται από το Τμήμα, το οποίο έχει και την ευθύνη της ενημέρωσης του κτηματικού σχεδίου και του μητρώου. Πιστεύουμε ότι ο ιδιωτικός τομέας θα συμβάλει, έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα των καθυστερημένων υποθέσεων και να προσφέρουμε εναλλακτικές δυνατότητες εξυπηρέτησης στον πολίτη. Επιπρόσθετα, μέρος του έργου της μηχανογράφησης ανατέθηκε στον ιδιωτικό τομέα. Το ίδιο γίνεται και με το έργο της ψηφιοποίησης των κτηματικών σχεδίων και των πολεοδομικών ζωνών. Μέρος επίσης εκτιμητικών εργασιών ανατίθεται σε ιδιώτες εκτιμητές. Γενικά πιστεύουμε στην αναβάθμιση της συνεργασίας του Τμήματος με κατάλληλα προσοντούχους επαγγελματίες του ιδιωτικού τομέα, όπως τοπογράφους και εκτιμητές, με σκοπό τη βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των πολιτών και τη διεύρυνση του ρόλου και της αποστολής του Τμήματος μας.
Ερ.: Κάτι τελευταίο. Έχετε λύσει τα προβλήματα στέγασης;
Απ.: Το στεγαστικό πρόβλημα έχει επιλυθεί για τα Επαρχιακά Κτηματολογικά Γραφεία Λεμεσού και Πάφου, ενώ για το Επαρχιακό Λάρνακας έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες για ανέγερση σύγχρονου κτιρίου. Για το Επαρχιακό Κτηματολογικό Γραφείο Λευκωσίας, όπου παρουσιάζεται οξύτατο το πρόβλημα στέγασης και για τα Κεντρικά Γραφεία του Τμήματος, έχουν τροχοδρομηθεί οι διαδικασίες, οι οποίες βρίσκονται στα αρχικά στάδια.
Του Σωκράτη Ιωακείμ
Μίλησε ακόμη για την καθυστέρηση που παρατηρείται στην εξέταση αιτήσεων από το Κτηματολόγιο και για τη μηχανογράφηση που γίνεται από το Τμήμα του.
Τέλος, εξέφρασε την άποψη ότι η υιοθέτηση του ευρώ δεν θα επηρεάσει τις τιμές των ακινήτων και τόνισε ότι η αναβολή της επιβολής ΦΠΑ 15% στην αγορά γης θα επιτείνει το πρόβλημα αύξησης των τιμών, καθώς θα αυξάνει περαιτέρω τη ζήτηση.
Ερ.: Οι αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων από το 1980 και εντεύθεν έχουν πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν σε αυτές τις αυξήσεις;
Απ.: Επιτρέψετε μου να κάνω μια ιστορική αναδρομή για να υπάρχει βάση σύγκρισης. Οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο ακολουθούν γενικά ανοδική ετήσια αύξηση. Δραστική αύξηση των τιμών υπήρξε τα έτη 1976 - 1977 και είχε διάρκεια μία δεκαετία περίπου. Ο λόγος αυτής της αύξησης ήταν η Τουρκική εισβολή και η μετακίνηση 200.000 προσφύγων στις ελεύθερες περιοχές. Ως γνωστό, η τιμή ενός προϊόντος καθορίζεται από το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Η μετακίνηση των προσφύγων είχε αρνητική επίδραση επί της προσφοράς και θετική επί της ζήτησης. Δηλαδή μειώθηκε η προσφορά, διότι το 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας καταλήφθηκε από τους Τούρκους, και αυξήθηκε η ζήτηση, διότι το 40% του πληθυσμού μετακινήθηκε στις ελεύθερες περιοχές. Πέραν όμως της αύξησης του πληθυσμού στις ελεύθερες περιοχές και στην αύξηση της ζήτησης, επέδρασε η ανάγκη άμεσης ικανοποίησης των στεγαστικών αναγκών των προσφύγων και η γενικότερη ανάγκη των προσφύγων, που σαν Κύπριοι, είναι συνδεδεμένοι με τη γη και ήθελαν να έχουν κάποια γη για να αναπληρώσουν αυτήν ή μέρος της γης που έχασαν. Έτσι μετά το πλήγμα από την εισβολή άρχισαν να αναζητούν και να αγοράζουν γη, πρώτα για στεγαστικούς σκοπούς και μετά για επενδυτικούς ή προσωπικούς λόγους.
Ερ.: Και οι τιμές έκτοτε ανεβαίνουν;
Απ.: Για την επόμενη δεκαετία μέχρι το 1995 οι τιμές ακολούθησαν φυσιολογική αύξηση της τάξης του 5 - 10%. Από το 1995 - 2000 και ειδικά τα έτη 1998 - 2000, υπήρξε ύφεση στην αγορά ακινήτων και στασιμότητα των τιμών, λόγω της γνωστής αύξησης των τιμών των μετοχών στο χρηματιστήριο, ενώ μέχρι το 2002 οι τιμές επανήλθαν στα φυσιολογικά επίπεδα αύξησης.
Ερ.: Έκτοτε όμως φαίνεται οι τιμές να έχουν ξεφύγει…
Απ.: Από το 2002 μέχρι σήμερα παρατηρείται μια σημαντική αύξηση των τιμών σε ορισμένα είδη ακινήτων, η οποία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Οφείλεται στην πτώση του χρηματιστηρίου, όπου μετά το 2000 παρέμεινε σαν ασφαλής ή / και μόνος τομέας επένδυσης η γη, στη μείωση των επιτοκίων και την αυξημένη προσφορά χρήματος, στην καλή πορεία της οικονομίας και στη μη πλήρη εκμετάλλευση / αξιοποίηση των υφισταμένων οικιστικών ζωνών (περίκλειστα τεμάχια, κατακράτηση οικοπέδων και γης κτλ). Επιπρόσθετα, στην αύξηση συνέτειναν η ζήτηση από Ευρωπαίους, αλλά και από πολίτες άλλων χωρών, όπως των γειτονικών αραβικών χωρών και τη Ρωσία. Επίσης η αυξημένη ζήτηση οικιστικών μονάδων από φοιτητές του Πανεπιστημίου και των κολεγίων και η αυξημένη ζήτηση οικιστικών μονάδων από ομογενείς και άλλους Ευρωπαίους πολίτες, κυρίως των ανατολικών χωρών, που απασχολούνται στην Κύπρο, και ενδιαφέρονται για μόνιμη εγκατάσταση. Τέλος, ρόλο στην άνοδο έπαιξε και η τάση της νεολαίας για απεξάρτηση από τη μητροπολιτική οικογένεια και την αναζήτηση δικής της στέγης.
Ερ.: Πιστεύετε ότι θα υπάρξει ανακοπή στην αύξηση των τιμών και πότε;
Απ.: Κατά τη γνώμη μου οι τιμές δεν μπορούν να συνεχίσουν την αυξητική τους τάση με τον ίδιο ρυθμό. Οι αυξήσεις θα περιοριστούν σε φυσιολογικά επίπεδα όταν εκλείψουν οι λόγοι που αναφέρθηκαν προηγουμένως ή όταν οι τιμές των ακινήτων στην Κύπρο φθάσουν τα επίπεδα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Βέβαια υπάρχουν τρόποι να αναχαιτιστεί αυτή η παρατηρούμενη αύξηση των τιμών, όπως π.χ. η καλύτερη εκμετάλλευση / αξιοποίηση ή και επέκταση των ζωνών στις αστικές περιοχές και η εφαρμογή του αστικού αναδασμού, ώστε ν΄ απεγκλωβιστούν τα περίκλειστα κτήματα και ν΄ αποκτήσουν δρόμο, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν οικιστικά από τους ιδιοκτήτες. Επιπλέον, θα υπάρξει ανακοπή στην αύξηση των τιμών όταν επιβληθεί φορολογία των κενών οικοπέδων, πράγμα που θα ωθήσει τους ιδιοκτήτες να τα αναπτύξουν ή να τα διαθέσουν. Επίσης αν αυξηθούν οι συντελεστές δόμησης στα αστικά κέντρα για ανέγερση γραφείων καθώς και των οικιστικών ζωνών γύρω από τα αστικά κέντρα.
Ερ.: Να μας επιτρέψετε να γίνουμε πιο ευθείς: Θεωρείτε φούσκα τις τιμές των ακινήτων;
Απ.: Δεν θεωρώ ότι οι τιμές των ακινήτων είναι φούσκα. Έχω αναφέρει στην αρχή τους λόγους που συνέβαλαν στην αύξηση των τιμών, με κύριο λόγο τη διαχρονική αύξηση της ζήτησης και τη μειωμένη προσφορά. Έχω επίσης αναφερθεί στους τρόπους και τους λόγους για τους οποίους οι τιμές μπορούν να σταθεροποιηθούν ή να ακολουθούν φυσιολογική αύξηση.
Ευρώ και φόροι
Ερ.: Από την 1.1.2008 η Κύπρος θα υιοθετήσει το ευρώ ως νέο νόμισμα. Τι αντίκτυπο θα έχει αυτή η εξέλιξη στην αγορά των ακινήτων;
Απ.: Δεν θα έχει σοβαρό αντίκτυπο, διότι και σήμερα δεν αποτελεί πρόβλημα το ευρώ για την αγορά ακινήτων από ξένους. Η μόνη θετική επίδραση που θα προκύψει είναι ότι ο Ευρωπαίος αγοραστής θα μπορεί εύκολα να συγκρίνει τις τιμές των ακινήτων στην Κύπρο με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Ερ.: Την ίδια περίοδο θα επιβληθεί και ΦΠΑ 15% για αγορά οικοπέδων. Η κυβέρνηση ζητά από την ΕΕ αναβολή κάποιων μηνών για να μην συμπέσει με την υιοθέτηση του ευρώ. Αυτή η αναβολή όμως δεν θα λύσει το πρόβλημα της ακρίβειας, έτσι;
Απ.: Η αναβολή της επιβολής του Φ.Π.Α. 15% δεν θα επιλύσει το πρόβλημα. Αντίθετα, θα το επιτείνει. Όπως συμβαίνει συνήθως, ενόψει της επιβολής κάποιας φορολογίας, ο κόσμος τρέχει να αγοράσει για να προλάβει την επιβολή της. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η ζήτηση, με συνεπακόλουθο την αύξηση των τιμών. Έτσι, όταν έρθει ο χρόνος, η φορολογία επιβάλλεται σε ήδη αυξημένες τιμές, τις οποίες ωθεί περαιτέρω προς τα πάνω.
Ερ.: Τι ποσοστό των ακινήτων είναι υποθηκευμένα;
Απ.: Ο αριθμός των ακινήτων που είναι υποθηκευμένα ανέρχεται στις 120.000 επί συνόλου 1.300.000 ακινήτων, δηλαδή σε ποσοστό 10% περίπου.
Το συνολικό ποσό που εξασφαλίζεται με τις υποθήκες ανέρχεται σε περίπου £11 δισ.
Κρατική βοήθεια
Ερ.: Πως μπορούν να βοηθηθούν από το κράτος τα νεαρά κυρίως ζευγάρια, ώστε να αποκτήσουν στέγη;
Απ.: Αν και το θέμα αυτό δεν εμπίπτει αυστηρά στις αρμοδιότητες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας, αλλά είναι θέμα της ευρύτερης στεγαστικής πολιτικής του Κράτους και της κυβέρνησης, μπορώ, λόγω της εμπλοκής των υπηρεσιών του Τμήματος στις διαδικασίες διαχωρισμού εγγραφής και μεταβίβασης οικοπέδων και οικιστικών μονάδων να αναφερθώ αδρομερώς. Υπάρχουν διάφορα στεγαστικά προγράμματα, τόσο για εκτοπισθέντες όσο και για μη εκτοπισθέντες, όπως είναι ο διαχωρισμός οικοπέδων για εκτοπισθέντες για αυτοστέγαση, ο διαχωρισμός οικοπέδων για φτωχές οικογένειες, η παραχώρηση βοήθειας για απόκτηση έτοιμης στέγης, η εξασφάλιση στέγης από τα προγράμματα του οργανισμού ανάπτυξης γης κ.ά.
Είναι επίσης γνωστό ότι έχει αποφασιστεί από τον περασμένο Φεβρουάριο από το Υπουργικό Συμβούλιο η επανέναρξη της διαδικασίας τιτλοποίησης πέραν των 13.000 οικιστικών μονάδων σε Κυβερνητικούς Οικισμούς και Συνοικισμούς Αυτοστέγασης σε δικαιούχους εκτοπισθέντες. Έχουν ήδη μεταβιβαστεί σε εκτοπισθέντες 1.300 περίπου τίτλοι, ενώ συνεχίζεται σε συνεργασία με τις άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες η διαδικασία εγγραφής και μεταβίβασης για τις υπόλοιπες μονάδες.
Καθυστερήσεις στην εξέταση αιτήσεων
Ερ.: Να περάσουμε στο θέμα των καθυστερήσεων που παρατηρείται στις αιτήσεις που κατατίθενται στο Κτηματολόγιο. Αντιλαμβάνομαι ότι είστε δέκτες αυτών των παραπόνων που εκφράζονται από τους πολίτες έτσι;
Απ.: Είναι γεγονός ότι καθυστερήσεις στη συμπλήρωση των υποθέσεων υπάρχουν και τούτο εξαιτίας του μεγάλου όγκου αιτήσεων που δέχεται καθημερινά το Τμήμα, καθώς και των πολλών κυβερνητικών έργων που αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει. Όμως οι καθυστερήσεις αυτές δεν οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στο Κτηματολόγιο. Οφείλονται κυρίως στις διαδικασίες που προηγούνται της κατάθεσης της αίτησης στο Κτηματολόγιο ή και λόγω καθυστερήσεων ή και αμέλειας στη διενέργεια κάποιων πράξεων από μέρους των ιδιοκτητών. Για παράδειγμα, σ΄ ένα διαχωρισμό οικοπέδων θα πρέπει να γίνουν εργασίες, όπως η εξασφάλιση άδειας διαχωρισμού από αρμόδια πολεοδομική αρχή, η εξωτερική οριοθέτηση τεμαχίου, η ετοιμασία του εσωτερικού διαχωρισμού, η κατασκευή δρόμων και άλλης υποδομής (ρεύμα, νερό, τηλέφωνα). Ακόμη θα πρέπει να γίνει τελική χωρομετρία διαχωρισμού, εξασφάλιση τελικής έγκρισης διαχωρισμού από αρμόδια πολεοδομική αρχή και ετοιμασία και έκδοση τίτλων. Συμβαίνει πολλές φορές, το Τμήμα να αναμένει για χρόνια την προσκόμιση πιστοποιητικών τελικής έγκρισης, είτε για διαχωρισμούς οικοπέδων, είτε οικιστικών μονάδων κ.λ.π. ή τη διενέργεια άλλων πράξεων από τον ενδιαφερόμενο ιδιοκτήτη, με αποτέλεσμα ενώ η ουσιαστική εργασία να έχει συμπληρωθεί να υπάρχουν καθυστερήσεις στην έκδοση των τίτλων, οι οποίες καθυστερήσεις δεν οφείλονται στο Κτηματολόγιο. Πολιτική του Τμήματος είναι να δίδεται προτεραιότητα σε υποθέσεις έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας για οικόπεδα, συγκροτήματα κατοικιών και άλλων οικιστικών μονάδων. Την υποχρέωση προώθησης των υποθέσεων αυτών ανέλαβε το Τμήμα στα πλαίσια σύγκλησης των οικονομιών των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ερ.: Μήπως όμως υπάρχει και υποστελέχωση στο Τμήμα, που αν δεν υπήρχε θα επιτάχυνε κάπως τις διαδικασίες;
Απ.: Σαν αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του 2003, έχουν δοθεί στο Τμήμα αριθμός θέσεων, κυρίως στις εισαγωγικές βαθμίδες και έχει προσληφθεί αριθμός υπαλλήλων. Όμως το προσωπικό αυτό για να γίνει παραγωγικό χρειάζεται τόσο θεωρητική όσο και πρακτική εκπαίδευση. Για την πρακτική εκπαίδευση, σαν αποτέλεσμα της οποίας αποκτώνται γνώσεις και εμπειρίες, για να μπει το προσωπικό στην παραγωγική διαδικασία απαιτείται σημαντικό χρονικό διάστημα. Θα πρέπει να αναφέρω ότι σήμερα υπάρχουν περίπου 100 κενές θέσεις χωρομετρών / σχεδιαστών, η πλήρωση των οποίων προσκρούει στο θέμα της ετοιμασίας και έγκρισης νέων σχεδίων υπηρεσίας, διαδικασία που είναι αρκετά χρονοβόρα. Ήδη οι διαδικασίες για την έγκριση των νέων σχεδίων υπηρεσίας βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο. Το Τμήμα έχει αναλάβει τα τελευταία χρόνια σημαντικά έργα, τα δύο σημαντικότερα από τα οποία είναι η Μηχανογράφηση των διαδικασιών με την ανάπτυξη και εφαρμογή του Συστήματος Πληροφοριών Γης και η Επαναχωρομέτρηση για την υιοθέτηση νέων αξιόπιστων σχεδίων. Τα δυο αυτά έργα απορροφούν, όπως είναι φυσικό, σημαντικό αριθμό έμπειρου προσωπικού και το κενό προσπαθούμε να το καλύπτουμε, στο βαθμό που τούτο είναι δυνατό, με έκτακτο προσωπικό. Επιπρόσθετα, διευρύνονται συνεχώς οι αρμοδιότητες και δραστηριότητες και οι υποχρεώσεις του Τμήματος, αναφορικά με τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, την έγκαιρη ανταπόκριση στα αιτήματα των διαφόρων κυβερνητικών Τμημάτων και Υπηρεσιών, αλλά και στις αιτήσεις του κοινού, ο όγκος των οποίων αυξάνεται συνεχώς.
Ερ.: Με τη μηχανογράφηση τι γίνεται; Πότε ολοκληρώνεται και πως θα εξυπηρετηθεί καλύτερα ο πολίτης;
Απ.: Το Τμήμα αναγνώρισε έγκαιρα την ανάγκη μετάβασης από ένα χειροκίνητο πολυδιάστατο κτηματολογικό σύστημα σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα πληροφοριών γης. Με τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις των πολιτών και των άλλων Τμημάτων και Υπηρεσιών θα ήταν αδύνατο να λειτουργούσαμε σήμερα, εάν διατηρούσαμε τις χειροκίνητες διαδικασίες.
Με τη μηχανογράφηση υπερδιπλασιάστηκε η παραγωγικότητα του Τμήματος, ενώ αυξήθηκε το φάσμα των προσφερόμενων υπηρεσιών του. Η διεκπεραίωση των υποθέσεων γίνεται ταχύτερα. Ταυτόχρονα είναι ευκολότερη η εξυπηρέτηση των πολιτών σε όλα τα Επαρχιακά Κτηματολογικά Γραφεία, ανεξάρτητα από την επαρχία που βρίσκεται η ιδιοκτησία τους. Η έκδοση των κτηματικών σχεδίων γίνεται σε λίγη ώρα. Με τη μηχανογράφηση συνεχώς αναβαθμίζουμε την ποιότητα των δεδομένων μας, ενώ μπορούμε να έχουμε σειρά από καταστάσεις και εκτυπώσεις που στο χειροκίνητο σύστημα θα ήταν δύσκολο έως αδύνατο να ετοιμαστούν. Αναλογιστείτε, για παράδειγμα, το χρόνο που θα χρειαζόταν ένας υπάλληλος στο χειροκίνητο σύστημα να ετοιμάσει κατάσταση ιδιοκτησιών ενός φυσικού ή νομικού προσώπου, εάν έπρεπε να προστρέξει στις σελίδες χιλιάδων κτηματικών μητρώων – φθαρμένων από την πολυχρησία - εργασία που σήμερα στο Σύστημα Πληροφοριών Γης γίνεται σε λίγα λεπτά και με ακρίβεια.
Ερ.: Τι ποσοστό της δουλειάς είναι μηχανογραφημένο;
Απ.: Σήμερα το Κτηματολόγιο διεκπεραιώνει μηχανογραφικά το 85% των δικαιοπραξιών. Η συλλογή των δεδομένων για τη δημιουργία του κτηματικού ψηφιακού χάρτη συμπληρώθηκε για όλη την ελεύθερη Κύπρο και συνεχίζεται και για τις κατεχόμενες περιοχές. Τα κτηματολογικά δεδομένα εισήχθησαν στο σύστημα για το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας Λευκωσίας, για ολόκληρο το ελεύθερο μέρος της επαρχίας Αμμοχώστου και μέχρι το 50% των υπολοίπων επαρχιών της ελεύθερης Κύπρου. Έχουν επίσης εισαχθεί στο σύστημα μας όλα τα στοιχεία που αφορούν το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κατεχομένων περιοχών. Σε συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, ξεκίνησε η εισαγωγή στο Σύστημα των πολεοδομικών ζωνών, ενώ διατίθενται στο κοινό και σε επαγγελματίες ηλεκτρονικά σχέδια πολεοδομικών ζωνών.
Οφείλω να αναφέρω ότι η μηχανογράφηση φέρνει στην επιφάνεια ατέλειες και σε ορισμένες περιπτώσεις λάθη, τα οποία δημιουργήθηκαν κατά την πολύχρονη λειτουργία του Τμήματος. Τα λάθη αυτά τα διερευνούμε και τα διορθώνουμε. Με τον τρόπο αυτό η μηχανογράφηση βοηθά στην αναβάθμιση της ποιότητας των δεδομένων και τη διατήρηση της αξιοπιστίας του κτηματολογικού μας συστήματος.
Επιπρόσθετα, το Τμήμα μας προσφέρει ψηφιακά δεδομένα, στις περιπτώσεις που αυτό είναι δυνατό και εφόσον εξασφαλιστεί ότι δεν παραβιάζονται προσωπικά δεδομένα πολιτών. Παραχωρούμε δεδομένα, συνεργαζόμαστε και προσφέρουμε υπηρεσίες σε Τμήματα και Οργανισμούς, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται συνεχώς, αποδεικνύοντας το ενδιαφέρον που υπάρχει για την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης χωρικών πληροφοριών.
Ερ.: Ποιες υπηρεσίες του Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας αναμένεται να ιδιωτικοποιηθούν τα επόμενα χρόνια;
Απ.: Το έργο που επιτελεί το Τμήμα είναι πολυδιάστατο, σύνθετο, σημαντικό και πρωτοποριακό. Το Τμήμα προστατεύει και περιφρουρεί τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των πολιτών, αλλά και τη δημόσια ιδιοκτησία, το φυσικό δηλαδή πλούτο του τόπου μας. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτός ο ρόλος και η αποστολή του Τμήματος δεν μπορεί να εκχωρηθεί στον ιδιωτικό τομέα. Το Τμήμα όμως εμπλέκει και αναθέτει στον ιδιωτικό τομέα τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων εργασιών. Πρόσφατα, τέθηκε σε εφαρμογή ο Νόμος περί Χωρομετρίας και συστάθηκε το Συμβούλιο Κτηματογράφησης Κύπρου. Ο νόμος αυτός δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες της ανάθεσης κτηματικών χωρομετρικών εργασιών σε ιδιώτες (αρμόδιους χωρομέτρες), που ικανοποιούν, σύμφωνα με το Νόμο, τα κριτήρια. Η χωρομετρική εργασία που γίνεται από τους ιδιώτες χωρομέτρες ελέγχεται από το Τμήμα, το οποίο έχει και την ευθύνη της ενημέρωσης του κτηματικού σχεδίου και του μητρώου. Πιστεύουμε ότι ο ιδιωτικός τομέας θα συμβάλει, έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα των καθυστερημένων υποθέσεων και να προσφέρουμε εναλλακτικές δυνατότητες εξυπηρέτησης στον πολίτη. Επιπρόσθετα, μέρος του έργου της μηχανογράφησης ανατέθηκε στον ιδιωτικό τομέα. Το ίδιο γίνεται και με το έργο της ψηφιοποίησης των κτηματικών σχεδίων και των πολεοδομικών ζωνών. Μέρος επίσης εκτιμητικών εργασιών ανατίθεται σε ιδιώτες εκτιμητές. Γενικά πιστεύουμε στην αναβάθμιση της συνεργασίας του Τμήματος με κατάλληλα προσοντούχους επαγγελματίες του ιδιωτικού τομέα, όπως τοπογράφους και εκτιμητές, με σκοπό τη βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των πολιτών και τη διεύρυνση του ρόλου και της αποστολής του Τμήματος μας.
Ερ.: Κάτι τελευταίο. Έχετε λύσει τα προβλήματα στέγασης;
Απ.: Το στεγαστικό πρόβλημα έχει επιλυθεί για τα Επαρχιακά Κτηματολογικά Γραφεία Λεμεσού και Πάφου, ενώ για το Επαρχιακό Λάρνακας έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες για ανέγερση σύγχρονου κτιρίου. Για το Επαρχιακό Κτηματολογικό Γραφείο Λευκωσίας, όπου παρουσιάζεται οξύτατο το πρόβλημα στέγασης και για τα Κεντρικά Γραφεία του Τμήματος, έχουν τροχοδρομηθεί οι διαδικασίες, οι οποίες βρίσκονται στα αρχικά στάδια.
Του Σωκράτη Ιωακείμ
3287.99
1275.09
