Η ναυτιλία αναγνωρίζεται ως ένας ουσιαστικός οικονομικός τομέας που εξυπηρετεί την ομαλή και αποτελεσματική μεταφορά αγαθών και ανθρώπων. Υπάρχουν διάφορα είδη πλοίων, όπως πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, τα δεξαμενόπλοια, τα επιβατικά αλλά και τα πλοία ανοικτής θαλάσσης, τα οποία μπορούν να εντοπιστούν ανά το παγκόσμιο και κάθε ένα από αυτά εξυπηρετεί συγκεκριμένες λειτουργίες. Ορισμένα πλοία είναι ειδικά σχεδιασμένα για να φιλοξενούν μεγάλο όγκο φορτίων, στερεών και υγρών με τη χρήση εμπορευματοκιβωτίων, ενώ άλλα βοηθούν σε εργασίες εντοπισμού και εξόρυξης πετρελαίου και τα επιβατικά προορίζονται κυρίως για τη μεταφορά επιβατών σε διάφορες αποστάσεις, μικρές ή/και μεγάλες. Μια πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Οργανισμού Περιβάλλοντος έδειξε ότι η έντονη εξάρτηση της ναυτιλιακής βιομηχανίας από τα ορυκτά καύσιμα είναι περίπου στο 2% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που σχετίζονται με την ενέργεια. Διεθνείς οργανισμοί, ρυθμιστικοί φορείς και μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες έχουν αρχίσει να λαμβάνουν τις απαραίτητες ενέργειες και μέτρα για την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος και την εκπλήρωση των στόχων που θέτουν όσον αφορά το περιβάλλον, την κοινωνία και τη διακυβέρνηση (ESG). Ο τελικός στόχος, είναι η μείωση των εκπομπών ρύπων μέσω της ενσωμάτωσης του ESG στις δραστηριότητές τους, διευκολύνοντας έτσι τις προσπάθειές τους για την αειφορία και διασφαλίζοντας θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ναυτιλίας (ΠΟΝ) δραστηριοποιείται ενεργά από το 2000 για την αντιμετώπιση του αντικτύπου που προκαλεί η ναυτιλιακή βιομηχανία στην κλιματική αλλαγή. Σχετικές τροποποιήσεις για τη μείωση των εκπομπών CO2 από τη διεθνή ναυτιλία έχουν ενταχθεί στο Παράρτημα VI της MARPOL, της κύριας διεθνούς συνθήκης που θέτει τις απαιτήσεις για την πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τα πλοία που εγκρίθηκαν το 2011. Ο ΠΟΝ έχει εφαρμόσει κανονιστικά πρότυπα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των πλοίων ως μέρος του συνολικού σχεδίου του για τη σημαντική μείωση των εκπομπών άνθρακα από τη ναυτιλία. Επιπλέον, ναυτιλιακές εταιρείες σε όλον τον κόσμο έχουν υιοθετήσει εναλλακτικές λύσεις για την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματός τους ή ακόμη και για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών έως το 2050.

Τον Ιανουάριο του 2023 εισήχθησαν νέα μέτρα που υποχρεώνουν όλα τα πλοία να υπολογίσουν το Δείκτη Υφιστάμενης Ενεργειακής Απόδοσης (ΔΥΕΑ) προκειμένου να αξιολογήσουν την ενεργειακή τους απόδοση. Αυτή η πρωτοβουλία περιλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων για τον υπολογισμό ετήσιων δεικτών έντασης άνθρακα (Carbon Intensity Index), δημοσιοποίηση αλλά και αναφορά τους. Για να συμμορφωθούν με αυτές τις απαιτήσεις, οι ναυτιλιακές εταιρείες έχουν ως υποχρέωση να υιοθετήσουν περιβαλλοντικά βιώσιμες λύσεις και πρακτικές. Επιπλέον, το 2023 θεσμοθετήθηκαν τα βραβεία ESG Shipping Awards κάτω από την αιγίδα του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος και το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιώτικης Πολιτικής, με στόχο την ενθάρρυνση της ναυτιλιακής βιομηχανίας να εφαρμόσει  τη βιωσιμότητα ως αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής της.

Λαμβάνοντας υπόψη όσα έχουν σημειωθεί πιο πάνω, είναι προφανές ότι η ναυτιλιακή βιομηχανία έχει αρχίσει να αναγνωρίζει και να αποδέχεται την ανάγκη για αλλαγή και προβαίνει σε βήματα για την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος αλλά και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών στη μεταφορά. Έφτασε η στιγμή η ναυτιλιακή βιομηχανία να αντιμετωπίσει ενεργά τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και να ασχοληθεί με βιώσιμες λύσεις και πρακτικές, ούτως ώστε να αξιολογήσει τους κινδύνους και να καθιερώσει μηχανισμούς μέτρησης και αναφοράς που είναι ευθυγραμμισμένοι με τους παγκόσμιους στόχους και στρατηγικές του ESG. Προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές ρύπων στη ναυτιλιακή βιομηχανία, οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει να επενδύσουν σε πρακτικές που είναι βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον και λύσεις ανανεώσιμης ενέργειας. Η επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού για μηδενικές εκπομπές έως το 2050 έχει πολλές προκλήσεις αλλά δεν είναι αδύνατη. Το κλειδί της επιτυχίας είναι οι ναυτιλιακές εταιρείες να υιοθετήσουν στρατηγικές και μηχανισμούς ενεργειακής απόδοσης και να δεσμευτούν να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων. Η μείωση των εκπομπών από τη διεθνή ναυτιλία είναι αναμφισβήτητα μέγιστη προτεραιότητα για τον ΠΟΝ - η επίτευξη μιας ναυτιλιακής βιομηχανίας απεξαρτημένης από τον άνθρακα είναι ο απόλυτος στόχος. Οι προσδοκίες του Οργανισμού για τις αναπτυσσόμενες χώρες και ιδιαίτερα τα μικρότερα νησιά, είναι υψηλότερες λόγω της σημασίας της ναυτιλίας στην τοπική οικονομία. Η εφαρμογή πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον μέσω των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΝ σε μικρότερα κράτη, αναμένεται να χρειαστεί σημαντικές αλλαγές και στρατηγικές επενδύσεις.

Ραφαέλλα Χρυσοστόμου, Advisor, Risk Consulting, KPMG Limited.