Σε ρόλο «εκπαιδευτή» πολίτες που έκαναν κακές χρηματοοικονομικές επιλογές

Μια πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία ανέλαβαν από κοινού η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και το Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Η εκστρατεία αποσκοπεί στη συγκέντρωση αρνητικών επενδυτικών εμπειριών πολιτών, με στόχο την επεξεργασία και αξιοποίησή τους στην προσπάθεια για προστασία και επιμόρφωση του κοινού και κυρίως των νέων.

Η Έλενα Καρκώτη, Λειτουργός Α’ στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και υπεύθυνη για την Χρηματοοικονομική Επιμόρφωση του Κοινού, αναλύει στη συνέντευξη που ακολουθεί τους στόχους της εκστρατείας.

Η συνέντευξη

Ερ.: Που αποσκοπεί η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου;

Απ.: Η κοινή μας πρωτοβουλία με τίτλο «Κάντε τα χρηματοοικονομικά παθήματα του παρελθόντος μαθήματα για το μέλλον» στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους των χρηματοοικονομικών επενδύσεων. Επιπλέον, επιδιώκει να ενισχύσει την οικονομική παιδεία και να βοηθήσει τους πολίτες να είναι ορθά ενημερωμένοι και προσεκτικοί όταν λαμβάνουν επενδυτικές αποφάσεις. Καλούμε πολίτες που βίωσαν στο παρελθόν αρνητικές εμπειρίες στο χώρο των επενδύσεων, να τις μοιραστούν μαζί μας.

Ερ.: Τι περισσότερο μπορεί να προσφέρει ένας πολίτης με τη μαρτυρία του, σε σχέση με ειδικούς ή καλούς γνώστες του θέματος που ενημερώνουν και προειδοποιούν για τους κινδύνους;

Απ.: Η διαφορά αυτής της πρωτοβουλίας από όλες τις προηγούμενες, είναι ότι «εκπαιδευτές» θα είναι ουσιαστικά πολίτες που έπαθαν και έμαθαν μέσα από λανθασμένες επενδυτικές επιλογές ή χρηματοοικονομικές αποφάσεις. Η μαρτυρία ενός πολίτη έχει άλλη βαρύτητα καθώς μπορεί να προσφέρει μια προσωπική και αυθεντική εμπειρία, πιο κατανοητή στο κοινό. Οι προσωπικές ιστορίες περιέχουν συναίσθημα, μιλούν για συγκεκριμένους κίνδυνους και προειδοποιούν τους άλλους με έναν τρόπο που οι θεωρητικές αναλύσεις ίσως αδυνατούν να επιτύχουν. Είναι πιο εύκολο να ταυτιστεί κάποιος με έναν πολίτη που βίωσε μιαν αρνητική εμπειρία.

Ερ.: Αντιλαμβανόμαστε ότι οι ιστορίες αυτές θα τύχουν επεξεργασίας από εσάς για να εξαχθούν τα σωστά μηνύματα.

Απ.: Βεβαίως. Αυτές οι ιστορίες θα διαβαστούν από εμάς, δηλαδή από την ομάδα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, ώστε να διασφαλίσουμε ότι θα περάσουμε στο κοινό το σωστό μήνυμα κάθε ιστορίας. Δεν ενθαρρύνουμε δηλαδή τον κόσμο να λαμβάνει χρηματοοικονομικές αποφάσεις βάσει ιστοριών που ακούει από τον περίγυρό του. Μέσω της εκστρατείας αυτής αναμένουμε να βγάλουμε απτά και καθημερινά παραδείγματα προς αποφυγήν.

Ερ.: Πιστεύετε ότι οι νέοι, τους οποίους αφορά κατά κύριο λόγο αυτή η πρωτοβουλία, είναι δεκτικοί να ακούσουν τέτοιες μαρτυρίες πολιτών που έπαθαν και έμαθαν;

Απ.: Οι νέοι είναι συνήθως ανοιχτοί σε νέες πληροφορίες και μπορούν να επηρεαστούν από προσωπικές, αληθινές ιστορίες που σχετίζονται και με τη δική τους ζωή. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν θα υποκαταστήσει τις άλλες δράσεις της ΕΚΚ και του ΠΚ στον τομέα της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης του κοινού, οι οποίες θα υλοποιούνται παράλληλα. Για την εξεύρεση και ανάλυση των επιλογών μας θα πρέπει να απευθυνόμαστε μόνο σε ειδικούς ώστε οι συμβουλές που θα μας δώσουν θα συνοδεύονται από τεκμηριωμένες χρηματοοικονομικές πληροφορίες και δεδομένα.  Πρόσφατη έρευνά μας για τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των επενδυτών, κατέδειξε -μεταξύ άλλων- ότι περίπου 1 στα 4 άτομα (22%) επένδυσε χρήματα αποκλειστικά βάσει συμβουλής από διαφημίσεις στο διαδίκτυο ή διαδικτυακούς παράγοντες επιρροής (influencers) στα κοινωνικά δίκτυα.

Ερ.: Είναι ένας νέος κίνδυνος αυτός που αφορά τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;

Απ.: Σίγουρα είναι, γιατί οι λεγόμενοι fin-influencers (finance-influencers), είναι αμφίβολο εάν έχουν τις γνώσεις, την εμπειρία και την άδεια για να προσφέρουν συμβουλές ή να προβαίνουν σε επενδυτικές και άλλες συστάσεις προς το κοινό, ούτε αναφέρουν τυχόν συγκρούσεις συμφερόντων. Επίσης, σύμφωνα με την έρευνά μας, ένα 37% των ερωτηθέντων παραδέχθηκε ότι επένδυσε βάσει συμβουλών από γνωστούς και την οικογένειά τους. Επομένως, φαίνεται ότι ναι, το κοινό είναι δεκτικό να ακούσει ιστορίες, αλλά αυτό που θέλουμε να προβάλουμε είναι ότι πρέπει να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε ότι πρώτον ο περίγυρος μας κάνει λάθη και είναι καλύτερα για εμάς να εμπιστευτούμε τους ειδικούς και δεύτερον ότι σε κάθε ιστορία που αναμφίβολα θα ακούσουμε ή θα διηγηθούμε κι εμείς οι ίδιοι στις κοινωνικές μας συναναστροφές πρέπει να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε τα πιθανά λάθη και από την πλευρά του ατόμου που λαμβάνει την απόφαση.

Ερ.: Ένας πολίτης που είναι πρόθυμος να συμμετάσχει σε αυτή την πρωτοβουλία, τι πρέπει να κάνει;

Απ.: Απευθυνόμαστε σε πολίτες που έχουν βιώσει δυσάρεστες εμπειρίες και έχουν κατανοήσει τι οδήγησε σε αυτές. Αυτοί είναι οι καταλληλότεροι να βοηθήσουν άλλους να μην κάνουν τα ίδια ή παρόμοια λάθη. Το  μόνο που έχουν να κάνουν είναι να μοιραστούν την εμπειρία τους, την ιστορία τους, απαντώντας στη διαδικτυακή έρευνα που βρίσκεται ήδη στον διαδικτυακό τόπο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (https://rb.gy/brbemy). Σε περίπτωση που χρειαστούν περισσότερες πληροφορίες, ή οποιαδήποτε βοήθεια για να μοιραστούν την ιστορία τους, στο ερωτηματολόγιο υπάρχει ειδικό πεδίο επικοινωνίας μαζί μας. Είναι πολύ σημαντικό επίσης να τονίσουμε ότι οι συμμετέχοντες θα ρωτηθούν εάν αποδέχονται να δημοσιευθεί η ιστορία τους και εάν αποδέχονται να συμπεριληφθούν οποιαδήποτε ή όλα τα προσωπικά τους δεδομένα. Δεν θα δημοσιευθεί οποιοδήποτε προσωπικό δεδομένο χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Ερ.: Μπορεί να αφορά οποιασδήποτε μορφής επένδυση μια τέτοια μαρτυρία; Δώστε μας μερικά παραδείγματα.

Απ.: Οι μαρτυρίες μπορούν να αφορούν οποιασδήποτε μορφής επένδυση ή άλλου είδους χρηματοοικονομική απόφαση.  Όπως για παράδειγμα θέματα τραπεζικά, επενδύσεις, ασφάλειες, σφάλματα ή κακές αποφάσεις, ή και απάτες, δηλαδή περιπτώσεις όπου ένα άτομο έπεσε στην παγίδα ενός απατεώνα αγνοώντας τυχόν προειδοποιητικά σημάδια. Παραδείγματα περιλαμβάνουν, χρηματιστήριο, αξιόγραφα, υπερδανεισμό, επένδυση σε μετοχές που κατέρρευσαν λόγω απάτης ή κακής διαχείρισης, δάνεια, ασφάλειες, και άλλα. Μπορεί επίσης να αφορούν συμμετοχή σε ακατάλληλα για τους ίδιους επενδυτικά προϊόντα, τοποθέτηση χρημάτων σε προϊόντα ή υπηρεσίες υψηλού κινδύνου, χωρίς κατανόηση των κινδύνων, αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών μετά από συμβουλή μιας διασημότητας ή ενός fininfluencer, ή μετά από επηρεασμό οικογενειακού/φιλικού περιβάλλοντος, που οδήγησε σε απώλεια χρημάτων, συναλλαγές με μη αδειοδοτημένες οντότητες.  

Ερ.: Λέτε συχνά ότι οι χρηματοοικονομικές αγορές γίνονται ολοένα και πιο περίπλοκες. Μπορούν οι μαρτυρίες απλών ανθρώπων που μάλιστα «την πάτησαν», να προστατεύσουν από ένα τέτοιο περίπλοκο περιβάλλον;

Απ.: Οι μαρτυρίες απλών ανθρώπων μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην κατανόηση των κινδύνων των περίπλοκων χρηματοοικονομικών αγορών, με στόχο την αποφυγή τους και την προστασία πολιτών που σκέφτονται ή προτίθενται να επενδύσουν. Οι προσωπικές ιστορίες βοηθούν στο να αναδειχθούν πρακτικά παραδείγματα και μαθήματα που μπορούν να προφυλάξουν άλλους από παρόμοια λάθη και αυτό γίνεται με τρόπο πιο προσιτό και γλώσσα πιο κατανοητή στο ευρύ κοινό. Τα ανθρώπινα λάθη είναι κοινά, είτε σε απλές είτε σε πιο σύνθετες χρηματοοικονομικές συνθήκες και αποφάσεις, όπως το να επιλέξουμε να προχωρήσουμε με προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν κατανοούμε, να επηρεαστούμε ή παρασυρθούμε από άτομα που δεν έχουν τις γνώσεις ή την άδεια για να δίνουν επενδυτικές συμβουλές, να βιαστούμε να λάβουμε κάποια απόφαση, ή να μην γνωρίσουμε ή να αγνοήσουμε προειδοποιητικά σημάδια απάτης.