Ορατή η ένταξη στο Μηχανισμό Στήριξης

Υπάρχουν δύο κίνδυνοι στα δημόσια οικονομικά αυτή τη στιγμή, ένας βραχυπρόθεσμος και ένας μακροπρόθεσμος.  Ο μακροπρόθεσμος έχει να κάνει μερικώς με διαρθρωτικές αδυναμίες που έχουν φανεί τώρα λόγω της οικονομικής κρίσης και μερικώς με τη ραγδαία αύξηση σε μόνιμες κυβερνητικές δαπάνες από το 2008 και εντεύθεν.  Υπάρχει όμως και ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος αδυναμίας πληρωμών των υποχρεώσεων του κράτους και να πεισθούν οι διεθνείς αγορές ότι τα μακροπρόθεσμα σχέδια μπορούν να υλοποιηθούν. Τα μέτρα που συμφώνησε ο Πρόεδρος Χριστόφιας με τις Συντεχνίες, δίνοντας κάποια λήξη σε μια διαδικασία που άρχισε το Φεβρουάριο του 2010, έχουν να κάνουν με τα περισσότερο μακροπρόθεσμα μέτρα.  Αυτά τα μακροπρόθεσμα μέτρα όμως δεν λύουν το άμεσο πρόβλημα ρευστότητας που θα παρουσιαστεί, το αργότερο, στο πρώτο εξάμηνο του 2012, όπως επισημαίνει στην αξιολόγηση του της περασμένης εβδομάδας ο οίκος Fitch. Συγκεκριμένα, οι εισηγήσεις της κυβέρνησης έχουν περισσότερο να κάνουν με αύξηση στους φόρους παρά με συγκράτηση των δαπανών.  Ας δεχτούμε ότι οι εισηγήσεις θα περάσουν από τη Βουλή.  Είναι αυτά τα μέτρα αρκετά για να λύσουν το άμεσο βραχυπρόθεσμο πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Χριστόφια; Τα επιτόκια στο κόστος δανεισμού των Κυπριακών ομολόγων μας λένε ότι οι αγορές δε συμμερίζονται την αισιοδοξία του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης.  Δυστυχώς, αν ανατρέξουμε στα στοιχεία του Γραφείου Διαχείρισης Χρέους του υπουργείου Οικονομικών (από το καλοκαίρι του 2010 η διαχείριση του Δημόσιου Χρέους έχει περάσει από την Κεντρική Τράπεζα στο υπουργείο Οικονομικών), θα ανακαλύψουμε ότι τα στοιχεία των Fitch είναι ορθά.  Επίσης θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον €410 εκ. χρέους που λήγει μέχρι το Μάιο του 2012, στοιχείο που αγνοείται από τους Fitch. Επιπλέον, έχουμε και το μακροπρόθεσμο πρόβλημα.  Οι δηλώσεις από τον υπουργό Οικονομικών Κίκη Καζαμία ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να μειωθεί το έλλειμμα στο 5.5% το 2011 και 2,5% το 2012 είναι υπεραισιόδοξες.  Το λέω αυτό διότι φέτος η συγκράτηση του ελλείμματος στο 5.5% βασίζεται σε αύξηση φορολογιών.  Από τα τελευταία στοιχεία της περασμένης εβδομάδας, φαίνεται ότι οι δαπάνες αυξάνονται, και χωρίς προσπάθεια μείωσης των δαπανών δεν καταλαβαίνω πως ο Υπουργός Οικονομικών θα μπορέσει να πετύχει το στόχο του 5.5%.  Οι δαπάνες στο Α’ εξάμηνο αυξήξηκαν 4% σε σχέση με το Α’ εξάμηνο του 2010 και τα έσοδα υποχώρησαν 1.4%.  Το συνολικό έλλειμμα βρίσκεται στο 3.4% του ΑΕΠ στο Α’ εξάμηνο 2011, έναντι 2.5% το 2010.  Πέρσι, το 2.5% διαμορφώθηκε σε 5.3% έλλειμμα για όλο το χρόνο.  Με μία πολύ ήπια αναγωγή, έστω ότι η Κυβέρνηση επιτύχει να πάρει τα €150 εκ. μέχρι το τέλος του 2011, η Κυβέρνηση δεν θα μπορεί να μείνει στο 5.5% λόγω των γεγονότων στο Μαρί και το επερχόμενο τιμαριθμικό ωστικό κύμα. Υπάρχουν τουλάχιστον τρία προβλήματα με την αύξηση φορολογιών σαν λύση στα δημοσιονομικά προβλήματα του κράτους αυτή τη χρονική στιγμή: 1)    Ψηλότερες φορολογίες δεν μειώνουν το ρυθμό αύξησης των δημοσίων δαπανών που είναι το κύριο πρόβλημα. Το πρώτο εξάμηνο 2011 οι απολαβές προσωπικού αυξήθηκαν 2.5% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο 2010 και οι κοινωνικές παροχές 4%.  Αυτές οι δαπάνες θα συνεχίσουν να αυξάνονται. 2)    Ψηλότερες φορολογίες δεν θα αποφέρουν τα αναμενόμενα ποσά, διότι συρρικνώνουν περισσότερο την οικονομία μέσω διαφόρων στρεβλώσεων (μείωση κινήτρων εργασίας και επενδύσεων και τάση προς αύξηση της φοροδιαφυγής). 3)    Μη αγγίζοντας την ΑΤΑ σημαίνει ότι οι επερχόμενες αυξήσεις στον ηλεκτρισμό θα ενσωματωθούν στον τιμάριθμο και θα οδηγήσουν σε περαιτέρω αυξήσεις στις δημόσιες δαπάνες. Για αυτούς τους λόγους πιστεύω ότι δε θα μπορέσει να πραγματοποιήσει τον καινούργιο στόχο της η Κυβέρνηση για έλλειμμα 5.5% του ΑΕΠ.  Νομίζω μία προσωρινή παγοποίηση καταβολής ΑΤΑ μέχρι να περάσει το τιμαριθμικό σοκ που έρχεται από τον ηλεκτρισμό θα είναι αναγκαία για άμεση σταθεροποίηση των δημόσιων οικονομικών.  Ειλικρινά δεν αντιλαμβάνομαι γιατί αυτές οι παγοποιήσεις δεν προχωρούν άμεσα μέχρι να δούμε πως θα εξελιχθούν τα οικονομικά δεδομένα (ήδη αυτό θα εξοικονομούσε στο κράτος στις 31 Ιουλίου 2011 1.4% στο μισθολόγιο των €2 δισ., δηλαδή 28 εκ. δυσκολεύρετα ευρώ).   Δυστυχώς η οικονομική κατάσταση στην Κύπρο παραμένει πολύ δύσκολη και είναι μεγάλη η πιθανότητα του χρόνου το καλοκαίρι να βρισκόμαστε σε μηχανισμό στήριξης.  Πολλές χώρες έχουν πτωχεύσει με χρέος κάτω του 62% στο ΑΕΠ.  Αν κάποιος ανατρέξει στο πρόσφατο βιβλίο των Reinhart και Rogoff, This Time is Different, θα αντιληφθεί ότι ιστορικά χώρες έχουν πτωχεύσει και με 30% χρέος στο ΑΕΠ.  Τη πτώχευση φαίνεται να προεξοφλούν οι διεθνείς αγορές και μέσω του επιτοκίου που ζητούν για να δανείσουν στο Κυπριακό κράτος και μέσω των διαβαθμίσεων του Κυπριακού χρέους.  Ας σημειωθεί ότι η πρόσφατη διαβάθμιση από τους Fitch στο ΒΒΒ, είναι πιο κάτω από τη διαβάθμιση που ο ίδιος οίκος δίνει στην Ιρλανδία, χώρα που είναι ήδη στο μηχανισμό στήριξης. Ακόμη ένα δυσάρεστο γεγονός για την Κύπρο είναι ότι σε κάποιο στάδιο, κάποια χώρα θα χρησιμοποιηθεί σαν παράδειγμα προς αποφυγή, παράδειγμα για να μειωθούν τα προβλήματα ηθικού κινδύνου (moral hazard) που αναπόφευκτα γεννιούνται από την ύπαρξη μηχανισμών στήριξης.  Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, επειδή υπήρχε το πρόβλημα της μεταδοτικότητας στην υπόλοιπη Ευρώπη, η Τρόικα ήταν κάπως διαλλακτική για τα μέτρα.  Στην Κύπρο που δεν τίθεται αυτό το θέμα πιθανόν τα μέτρα να είναι σκληρότερα και η Τρόικα να είναι λιγότερο διαλλακτική μαζί μας.  Άρα το γεγονός ότι είμαστε μικροί και το χρέος μας είναι σχετικά μικρό, δεν θα δουλέψει υπέρ μας όπως ισχυρίζονται πολλοί, αλλά εναντίον μας. Αν αυτό το σενάριο όντως δεν αποφευχθεί, το πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση Χριστόφια θα είναι δυσβάχτακτο, όπως θα είναι και το οικονομικό κόστος για τον κάθε πολίτη της Δημοκρατίας. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.