Ο ειδικός τραπεζικός φόρος: Μια μισοψημένη ιδέα

 Το νομοσχέδιο για επιβολή ειδικού φόρου στα πιστωτικά ιδρύματα εγκρίθηκε τελικά από τη βουλή μετά από έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις.  Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας συμβιβασμός που προσφέρει λίγα παρά το θόρυβο που έχει δημιουργήσει.  Υπάρχουν (τουλάχιστον) δύο σημαντικά προβλήματα με τον ειδικό φόρο.  Πρώτα απ’ όλα, το ποσό το οποίο εκτιμάται ότι θα μαζέψει (περίπου €120 εκ. για την περίοδο 2011-12), δεν θα χρησιμοποιηθεί για τη θωράκιση του τραπεζικού συστήματος ώστε αυτό να ανταπεξέλθει στα προβλήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα.  Αντ’ αυτού, οι εισπράξεις θα πάνε στα δημόσια ταμεία για τα επόμενα δύο χρόνια.  Το μεγαλύτερο κομμάτι των εσόδων θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί απευθείας για κάλυψη των δημοσιονομικών αναγκών, ενώ το υπόλοιπο (25/60 του συνόλου) θα κατατίθεται σε ειδικό λογαριασμό ο οποίος θα συνυπολογίζεται στα ενοποιημένα δημόσια έσοδα της κυβέρνησης.  Το δεύτερο ποσό θα μεταφερθεί σε ένα ανεξάρτητο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μέχρι την 31^η Μαρτίου 2013, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι ο σκοπός του φόρου βραχυπρόθεσμα είναι η (μικρή) μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος.  Δεύτερο, και εξίσου σημαντικό πρόβλημα, είναι ο προτεινόμενος τρόπος της φορολόγησης, ο οποίος βασίζεται σε ένα ποσοστό (0,095%) των ντόπιων καταθέσεων του κάθε πιστωτικού ιδρύματος.  Γιατί επιλέγηκε αυτός ο τρόπος φορολόγησης αντί (για παράδειγμα) η προσωρινή αύξηση του εταιρικού φόρου για τις τράπεζες, που είναι μια δοκιμασμένη και αποδοτική λύση;  Παρενθετικά αξίζει να αναφερθεί ότι ο ειδικός φόρος κάθε χρόνο εξαρτάται εξ’ ολοκλήρου από το σύνολο των ντόπιων καταθέσεων της κάθε τράπεζας σε μια μόνο ημερομηνία - την τελευταία ημέρα του χρόνου.  Η φορολογία για το 2011, η οποία βασίζεται στις καταθέσεις στο τέλος του 2010, είναι ήδη δεδομένη.  Ωστόσο, αυτός ο τρόπος προσμέτρησης της φορολογίας δίνει τη δυνατότητα στις μεγάλες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό να μεταφέρουν καταθέσεις (ιδίως μη κατοίκων) εκτός Κύπρου στο τέλος του 2012 ώστε να μειώσουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.  Επιπλέον, το γεγονός ότι ο ειδικός φόρος βασίζεται στις ντόπιες καταθέσεις δημιουργεί λανθασμένα κίνητρα στις τράπεζες αφού τιμωρεί κοινωνικά επιθυμητές δραστηριότητες (όπως η προσέλκυση αυτού του είδους των καταθέσεων) αντί για δραστηριότητες που μπορεί να δημιουργήσουν συστημικούς κινδύνους (όπως η εξάρτηση από τις διεθνές αγορές για δανεισμό, η λήψη βραχυπρόθεσμων καταθέσεων από το εξωτερικό κτλ).  Άλλες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν επίσης ανακοινώσει ειδικό φόρο στα πιστωτικά τους ιδρύματα, όμως ο φόρος αυτός είναι σχεδιασμένος ώστε να δώσει τα κατάλληλα κίνητρα.  Για παράδειγμα, οι Γερμανοί φορολογούν το συνολικό παθητικό των τραπεζών τους (με μια προοδευτική κλίμακα) εκτός από τις καταθέσεις και την κεφαλαιακή τους βάση, ενώ οι Άγγλοι θα φορολογήσουν το συνολικό παθητικό των τραπεζών τους (πάνω από ένα μέγεθος) εκτός από τις ασφαλισμένες λιανικές καταθέσεις και το πρωτογενές κεφάλαιο.  Γιατί πρέπει εμείς να τιμωρήσουμε μια από τις πιο χρήσιμες και επιθυμητές δραστηριότητες των πιστωτικών μας ιδρυμάτων;  Συνοψίζοντας, ο ειδικός φόρος για τα πιστωτικά ιδρύματα, όπως είναι τώρα σχεδιασμένος, δεν προσφέρει λύσεις ούτε στα δημοσιονομικά προβλήματα του τόπου μας ούτε στις προκλήσεις του τραπεζικού μας συστήματος.  Η προηγούμενη βουλή αποφάσισε όχι μόνο την επιβολή αλλά και τη μονιμοποίηση αυτού του φόρου – ας ελπίσουμε ότι το πλαίσιο λειτουργίας του θα επανεξετασθεί με τη νέα βουλή.  Κώστας Στεφάνου* Senior Financial Economist στην Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank), σε απόσπαση στο Financial Stability Board.  *Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το blog είναι αυστηρά προσωπικές.