Μπορούμε να αποφύγουμε το Μηχανισμό Στήριξης;

 Η κατάσταση με τα δημόσια οικονομικά και τις μεταλλασσόμενες εισηγήσεις (αν προσπαθήσει κάποιος αναλυτής θα βρει όλα τα σχετικά στοιχεία) φαίνεται περίπλοκη αλλά είναι κατά βάση απλή.  Η ερώτηση είναι αν η κυβέρνηση Χριστόφια θα μπορεί να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του κράτους μέχρι τη λήξη της θητείας της.  Περισσότερο συγκεκριμένα, θα μπορεί η κυβέρνηση να δανειστεί για να καλύψει τη θετική διαφορά μεταξύ εξόδων και εσόδων το 2011 και το 2012; Η απάντηση από τη χθεσινή υποβάθμιση του οίκου αξιολόγησης Fitch είναι αρνητική.  Μετά τη χθεσινή υποβάθμιση στο ΒΒΒ, μέσα στην ευρωζώνη έχουμε την τρίτη χειρότερη διαβάθμιση.  Οι μόνες χώρες κάτω από μας είναι η Ελλάδα (διαβάθμιση ΓΓΓ) και η Πορτογαλία (διαβάθμιση ΒΒΒ-).  Η Ιρλανδία (που είναι ήδη στο μηχανισμό στήριξης) έχει διαβάθμιση (ΒΒΒ+). Ποιοί είναι οι λόγοι που οδήγησαν τους Fitch σε αυτή τη νέα υποβάθμιση, εν μέσω τόσο έντονων διεργασιών της κυβέρνησης Χριστόφια να λύσει τα προβλήματα των δημόσιων οικονομικών; Οι λόγοι έχουν να κάνουν με την πραγματική και αναμενόμενη χειροτέρευση των δημόσιων οικονομικών που θα επιδεινωθεί (σύμφωνα με τη γνώμη του οίκου) διότι το κράτος δεν θα μπορεί να δανειστεί στις διεθνείς αγορές για να αναχρηματοδοτήσει το χρέος που λήγει στο δεύτερο εξάμηνο του 2011 ή στο πρώτο εξάμηνο του 2012.  Το έλλειμμα το 2011 αναμένεται στο 7% του ΑΕΠ και δεν περιλαμβάνει ακριβή στοιχεία για τις επιπτώσεις της έκρηξης στο Μαρί.  (Αγγλιστί, “The two-notch downgrade of Cyprus’s ratings to ‘BBB’ reflects the actual and anticipated fiscal slippage, compounded by Fitch’s expectation that the sovereign will be unable to access the international debt markets in order to refinance an increasing debt maturity profile in H211 and H112.  The 2011 deficit is now expected to be close to 7% of GDP and not all of the increase, from 4%, since the agency’s most recent analysis in June, can be attributed to the naval base explosion, which took out half of Cyprus’s electricity generating capacity.”) Ο οίκος χρησιμοποιεί τα επίσημα, δημοσιευμένα, κυβερνητικά στοιχεία για να υπολογίσει ότι η κυβέρνηση χρειάζεται €1.1 δισ. μέχρι το τέλος του 2011, από τα οποία €650 εκ. είναι για αναχρηματοδοτήσεις.  Η κυβέρνηση έχει €570 εκ. μετρητά για να καλύψει αυτές τις ανάγκες, που είναι περίπου το μισό του €1.1 δισ.  Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι το υπόλοιπο μισό θα αναχρηματοδοτηθεί από τοπικά ιδρύματα (τράπεζες και συνεργατικά) αλλά ο οίκος πιστεύει ότι αυτό μπορεί να είναι δύσκολο δεδομένων των δυσκολιών που έχουν οι τράπεζες από τη μείωση στην ποιότητα των δικών τους ενεργητικών στοιχείων.  Έστω ότι αυτό μπορεί να γίνει όταν κλείσει το 2011, ο οίκος πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα μπει στο 2012 με σχεδόν μηδέν μετρητά και θα χρειαστεί €1.2 δισ. τους πρώτους δύο μήνες του 2012 για αναχρηματοδότηση χρέους.  Με δεδομένο το επιτόκιο για την Κύπρο στις διεθνείς αγορές (η απόδοση του ομολόγου τριών χρόνων έχει φθάσει μέχρι το 15.4% τον Αύγουστο), ο οίκος Fitch πιστεύει ότι η κυβέρνηση δεν θα μπορεί να αναχρηματοδοτήσει αυτό το χρέος χωρίς εισαγωγή σε κάποιας μορφής μηχανισμό στήριξης.  Η βασική ερώτηση είναι απλή.  Θα μπορέσει η κυβέρνηση Χριστόφια να βρει τα χρήματα για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του κράτους; Ο οίκος πιστεύει όχι.  Έχει ο οίκος φθάσει δικαιολογημένα σε αυτό το συμπέρασμα; Υπάρχουν δύο κίνδυνοι στα δημόσια οικονομικά αυτή τη στιγμή, ένας βραχυπρόθεσμος και ένας μακροπρόθεσμος.  Ο μακροπρόθεσμος έχει να κάνει μερικώς με διαρθρωτικές αδυναμίες (τρόπος υπολογισμού συντάξεων κρατικού τομέα για παράδειγμα) που έχουν φανεί τώρα λόγω της οικονομικής κρίσης και μερικώς με τη ραγδαία αύξηση σε μόνιμες κυβερνητικές δαπάνες από το 2008 και εντεύθεν.  Υπάρχει όμως και ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος αδυναμίας πληρωμών των υποχρεώσεων του κράτους και η αδυναμία να πεισθούν οι διεθνείς αγορές ότι τα μακροπρόθεσμα σχέδια μπορούν να υλοποιηθούν. Τα μέτρα που έχει συμφωνήσει ο Πρόεδρος Χριστόφιας αυτή την εβδομάδα με τις Συντεχνίες (δίνοντας κάποια λήξη σε μια διαδικασία που άρχισε το Φεβρουάριο του 2010) έχουν να κάνουν με τα περισσότερο μακροπρόθεσμα μέτρα.  Για παράδειγμα η έκτακτη μισθολογική εισφορά 3% από όλους τους δημόσιους υπαλλήλους (προσωρινή για τρία χρόνια, μάλλον μόνιμη στο μέλλον δεδομένων των οικονομικών δυσκολιών) θα φέρει €90 εκ. ετησίως (και το ένα τρίτο αυτού του ποσού το 2011 αν τα μέτρα περάσουν τον Αύγουστο και υλοποιηθούν από το Σεπτέμβριο και μετά).  Αυτά τα μακροπρόθεσμα μέτρα όμως δεν λύουν το άμεσο πρόβλημα ρευστότητας που θα παρουσιαστεί, το αργότερο, στο πρώτο εξάμηνο του 2012. Περισσότερο συγκεκριμένα, οι νέες οικονομικές εισηγήσεις της κυβέρνησης έχουν περισσότερο να κάνουν με αύξηση στους φόρους παρά με συγκράτηση των δαπανών σαν τρόπο λύσης και των μακροπρόθεσμων προβλημάτων, αλλά και των βραχυπρόθεσμων προβλημάτων ρευστότητας.  Η αύξηση στους φόρους υπολογίζεται ότι θα φέρει από το 2012 και εντεύθεν περίπου €270 εκ., ενώ οι διάφορες εισφορές περίπου €120 εκ.  Ας δεχτούμε ότι οι εισηγήσεις θα περάσουν (προσωπικά το αμφιβάλλω δεδομένων των κομματικών αντιδράσεων αυτή τη βδομάδα) από τη Βουλή.  Μιλούμε δηλαδή για περίπου €400 εκ. «κέρδος» για την κυβέρνηση από το 2012 και μετά. Είναι αυτά τα μέτρα αρκετά για να λύσουν το άμεσο βραχυπρόθεσμο πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Χριστόφια; Είναι αρκετά για να πείσουν τις διεθνείς αγορές ότι μπορεί το κυπριακό κράτος να αναλάβει καινούργια δάνεια και να τα αποπληρώσει πλήρως; Αν ναι, τότε σήμερα θα πρέπει να δούμε το επιτόκιο στις διεθνείς αγορές για το κυπριακό χρέος να πέφτει σε επίπεδα Ισπανίας - Ιταλίας (6%). Δυστυχώς, αν κάποιος κοιτάξει σήμερα τις οθόνες του Reuters ή του Bloomberg μάλλον θα ανακαλύψει ότι το κόστος δανεισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι πάνω από 15% (αυτή είναι πρόβλεψη καθώς το άρθρο έχει γραφτεί πριν ανοίξουν οι Ευρωπαϊκές αγορές).  Αν τέτοιο ψηλό επιτόκιο ισχύει και σήμερα, αυτό σημαίνει ότι οι αγορές δε συμμερίζονται την αισιοδοξία του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης.  Δυστυχώς, αν κάποιος επίσης ανατρέξει στα στατιστικά στοιχεία του Γραφείου Διαχείρισης Χρέους του υπουργείου Οικονομικών (από το καλοκαίρι του 2010 η διαχείριση του Δημόσιου Χρέους έχει περάσει από την Κεντρική Τράπεζα στο υπουργείο Οικονομικών), θα ανακαλύψει ότι τα στοιχεία των Fitch είναι ορθά.  Επίσης θα ανακαλύψει ότι έχουμε ακόμη τουλάχιστον €410 εκ. χρέους που λήγουν μέχρι το Μάϊο του 2012, στοιχείο που αγνοείται από τους Fitch. Αλλά έχουμε και το μακροπρόθεσμο πρόβλημα.  Οι δηλώσεις που ακούμε, είτε από το νυν υπουργό Οικονομικών κ. Κίκη Καζαμία, είτε από το νυν γ.γ. της ΠΕΟ, κ. Πάμπη Κυρίτση, ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να μειωθεί το έλλειμμα στο 2,5% το 2012, δηλαδή στα €425 εκ. από €1100 εκ. (περίπου 7% του ΑΕΠ) που αναμένεται να είναι φέτος, είναι χωρίς νόημα και ουσία.  Διότι και ο γ.γ. της ΠΕΟ και ο υπουργός Οικονομικών θα πρέπει να μας εξηγήσουν πως το έλλειμμα των €1100 εκ. θα μειωθεί στα €425 εκ., δηλαδή περίπου €675 εκ. βελτίωση, όταν στα καλύτερα σενάρια της κυβέρνησης, για τα μέτρα που δεν έχουν ψηφιστεί ακόμη, θα πάρει η κυβέρνηση περίπου €400 εκ. το 2012.  Και ακόμη υπάρχει η αβεβαιότητητα κοστολόγησης των επιπτώσεων της έκρηξης στο Μαρί.  Και ακόμη δεν έχουμε λάβει υπόψη τις αρνητικές επιπλοκές στην οικονομία από την πολύ πιθανή ανάγκη προσφυγής σε εξωτερικούς μηχανισμούς στήριξης για να μπορούμε να εκπληρώσουμε βασικές κρατικές υποχρεώσεις.  Και ακόμη δεν λογαριάζουμε τα προβλήματα από την κρίση εμπιστοσύνης που όλα τα πιο πάνω γεγονότα αυξάνουν. Πολλοί οικονομολόγοι σοφά δεν κάνουν προβλέψεις για οικονομικές προοπτικές σε ένα χρόνο.  Πολλοί αστάθμητοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν μία οικονομία είτε θετικά είτε αρνητικά σε ένα χρόνο.  Δυστυχώς η οικονομική κατάσταση στην Κύπρο παραμένει πολύ δύσκολη και είναι μεγάλη η πιθανότητα του χρόνου το καλοκαίρι να βρισκόμαστε σε μηχανισμό στήριξης.  Αυτό τουλάχιστον φαίνεται να προεξοφλούν οι διεθνείς αγορές.  Αν αυτό το σενάριο όντως δεν αποφευχθεί, το πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση Χριστόφια θα είναι δυσβάχτακτο, όπως θα είναι και το οικονομικό κόστος για τον κάθε πολίτη της Δημοκρατίας. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.