Mία Μικρή Φορολογική Μεταρρύθμιση

Στην οικονομική θεωρία (και, σε τελική ανάλυση, πολιτική πρακτική) υπάρχει βαθιά ριζωμένη η ιδέα του αντισταθμίσματος μεταξύ της αποτελεσματικότητας και της ισότητας (the equity efficiency tradeoff).  Η ιδέα είναι ότι μηδενικοί φόροι φέρνουν την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση περιορισμένων πόρων για το καλό των κατοίκων της οικονομίας (μηδενικοί φόροι ελαχιστοποιούν τις στρεβλώσεις στην παραγωγή αν προτιμάτε).  Σε μια δημοκρατία όμως, μας νοιάζει την ίδια στιγμή πως κατανέμεται το βέλτιστο εισόδημα.  Μερική ανακατανομή του πλούτου μπορεί να αυξήσει την ευτυχία μας σαν κοινωνία.  Αυτή δεν είναι μία Μαρξιστική σκέψη, αλλά τι μπορεί να εξαχθεί από τον εξής συλλογισμό (thought experiment): «Αν τα παιδιά μου γεννιόντουσαν σε μία άλλη χώρα, θα ήθελα να έχουν κάποια κρατική ασφάλιση μέσω ανακατανομής του πλούτου ή θα προτιμούσα οι 100 καλύτεροι εργάτες της χώρας να είχαν όλο τον πλούτο;».  Ο περισσότερος κόσμος θα προτιμούσε κάποια ανακατανομή, διότι αν το παιδί δεν έπεφτε στους 100 καλύτερους ή ακόμη χειρότερα, στους 100 συγγενείς πρώτου βαθμού, τότε θα είχε πολύ χαμηλό βιοτικό επίπεδο.  Μοντέρνα οικονομικά υποδείγματα προσπαθούν να υπολογίσουν πόσο μεγάλος θα ήταν αυτός ο φόρος που θα μας έδιδε λίγη ασφάλιση αλλά την ίδια στιγμή δεν θα έπνιγε την ιδιωτική πρωτοβουλία (αν πάρουμε το φόρο στο 100% κανένας μας δεν θα δουλεύει). Στην Κύπρο το φορολογικό σύστημα είναι σχετικά καλά οργανωμένο για τα εισοδήματα (ένα από τα θετικά επιτεύγματα της διακυβέρνησης Κληρίδη).  Ο εισοδηματικός φόρος δεν είναι ο μόνος που υπάρχει όμως.  Ένας φόρος που ήδη υπάρχει είναι ο μεταβιβαστικός φόρος σε αγοραπωλησίες γης και κτιρίων.  Αυτός ο φόρος επιβάλλεται όταν γίνει η μεταβίβαση από τον τωρινό στον καινούργιο ιδιοκτήτη.  Την ίδια στιγμή υπάρχει φόρος σε ακίνητα αλλά με τιμές αξίας του 1980.  Έχουμε δηλαδή ένα φόρο πάνω σε αγοραπωλησίες (ο μεταβιβαστικός) και ένα φόρο στο απόθεμα των ακινήτων (ο φόρος ακίνητης ιδιοκτησίας).  Δεδομένων των φορολογικών συντελεστών και εκτιμημένων τιμών, ο μεταβιβαστικός φόρος είναι πολύ περισσότερο σημαντικός για τα νοικοκυριά (και τα φορολογικά έσοδα του κράτους). Ο κ. Χριστόφορος Πισσαρίδης έχει ήδη εισηγηθεί ότι το μέγεθος του μεταβιβαστικού φόρου είναι πολύ μεγάλο (κλιμακωτό μεταξύ 3%-8%), και κάνει την αγορά εργασίας περισσότερη δύσκαμπτη.  Αν κάποιος έχει βρει δουλειά στην Πάφο, για παράδειγμα, ενώ έχει ήδη αγοράσει διαμέρισμα στη Λευκωσία, θα σκεφτεί το κόστος μεταβίβασης που θα πρέπει να ξαναπληρώσει αν θέλει να μετακομίσει στην άλλη πόλη. Υπάρχει όμως ακόμη ένας λόγος να σκεφτούμε μία αλλαγή στη σχετική σημασία των δύο φόρων.  Οι αγοραπωλησίες ακινήτων είναι πολύ περισσότερο ασταθείς παρά τα αποθέματα ακινήτων.  Για παράδειγμα, αν υπάρχουν 100 ακίνητα σε μία οικονομία, μπορούμε να περιμένουμε 2-10 να αλλάζουν χέρια κατά τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου.  Δηλαδή, από την ύφεση (2 ακίνητα πουλιούνται) μέχρι τη μεγέθυνση (10 ακίνητα πουλιούνται) έχουμε μία πενταπλάσια διαφορά.  Στο απόθεμα ακινήτων όμως, έστω και αν όλα αυτά τα ακίνητα είναι καινούργια, θα πάμε από το 102 στο 110, δηλαδή θα έχουμε πολύ λιγότερη διακύμανση σε ποσοστιαία βάση του ΑΕΠ (μόνο τα καινούργια ακίνητα μετριούνται στο ΑΕΠ). Αν τα φορολογικά έσοδα βασίζονται πρωτίστως στο μεταβιβαστικό φόρο (όπως αυτή τη στιγμή) η διακύμανση των φορολογικών εσόδων θα είναι πολύ μεγαλύτερη παρά αν τα έσοδα έρχονταν πρωτίστως από το φόρο ακίνητης περιουσίας.  Μεγαλύτερη διακύμανση στα φορολογικά έσοδα σημαίνει δύο πράγματα.  Στις υφέσεις σημαίνει μεγαλύτερη δυσκολία στη διαχείριση του χρέους διότι θα πρέπει περισσότερο συχνά το κράτος να πηγαίνει στις αγορές για δανεισμό.  Στις μεγεθύνσεις σημαίνει ότι θα υπάρχουν μεγαλύτεροι πειρασμοί μεγαλύτερων εξόδων βάση των πρόσκαιρων αυξημένων φορολογικών εσόδων. Με αυτή τη λογική νομίζω μία μικρή φορολογική μεταρρύθμιση που μεταφέρει το κόστος των φόρων από τα μεταβιβαστικά στην ακίνητη περιουσία θα συνιστούσε καλή οικονομική πολιτική (οι φορολογικοί συντελεστές μπορεί να είναι τέτοιοι που ιδανικά το σύνολο των φόρων θα μπορούσε να μείνει το ίδιο αρχικά).  Αυτή η πολιτική επίσης θα βοηθούσε τη βιομηχανία ακινήτων (καθώς τα μεταβιβαστικά είναι μεγαλύτερο τροχοπέδη από το φόρο ακίνητης περιουσίας).  Και επίσης θα είναι περισσότερο δίκαιη σαν ένας περισσότερο προοδευτικός φόρος. Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου.