Κυπριακό Ταμείο Επενδύσεων Φυσικού Αερίου: Θεσμικό Πλαίσιο

 Σε πρόσφατο άρθρο υποστήριξα ότι πρέπει να υπάρξει συζήτηση για τη σύσταση ενός Κυπριακού Ταμείου Επενδύσεων Φυσικού Αερίου.  Παράλληλα με αυτή τη συζήτηση πρέπει να εξετασθεί (λόγω ομοιότητας) η ανάλυση των επενδυτικών επιλογών του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ).  Υπάρχουν δύο θέματα προς συζήτηση.  Το πρώτο θέμα είναι το θεσμικό πλαίσιο που θα μπορεί να διασφαλίζει χρηστή διοίκηση σε τέτοιους οργανισμούς.  Το δεύτερο έχει να κάνει με την επενδυτική πολιτική των ταμείων και μπορεί αυτή να είναι κάπως συνδεδεμένη με τις επιλογές για το βέλτιστο θεσμικό πλαίσιο.  Για παράδειγμα, πολλοί βουλευτές το 2000 ήθελαν να επενδύσουν τα αποθέματα του ΤΚΑ στο Κυπριακό χρηματιστήριο, μία καταστροφική απόφαση εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή.  Το θεσμικό πλαίσιο θα πρέπει να απαγορεύει τέτοιες, πολιτικά προερχόμενες, παρεμβάσεις σε επενδυτικές επιλογές.  Θα ασχοληθώ σε αυτό το άρθρο με το πρώτο θέμα: Τη διασφάλιση χρηστής διοίκησης σε ένα τέτοιο οργανισμό.  Δυστυχώς, όπως πολλοί άλλοι, δεν έχω μαγικό ραβδί για να εισηγηθώ κάτι αδιάσειστα ορθό.  Εκείνο που μπορώ να κάνω είναι να θέσω στο τραπέζι μερικές σκέψεις προς συζήτηση, ελπίζοντας ότι η σοφία των πολλών θα μπορεί να δημιουργήσει κάτι που να μπορεί να λειτουργήσει σωστά.  Υπάρχουν δύο γενικές ιδέες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στο Κυπριακό θεσμικό πλαίσιο για το (οποιοδήποτε) Ταμείο: Η ιδέα της πολιτικής ανεξαρτησίας και η ιδέα της οικονομικής ανεξαρτησίας.  Πολιτική ανεξαρτησία θα σημαίνει ότι οι εκλεγμένοι πολιτικοί δε θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ορίζουν τους γενικούς στόχους του ανεξάρτητου ταμείου.  Αυτοί οι στόχοι θα ορίζονται από τους αξιωματούχους του Ταμείου.  Αν όντως είναι τεχνοκράτες και ξέρουν τη δουλειά τους τότε γιατί να μην αφεθούν να παίρνουν τέτοιες αποφάσεις;  Μάλλον σε μία δημοκρατία, έστω και με προβλήματα χρηστής διοίκησης, ανεξαρτησία από τους εκλεγμένους αντιπρόσωπους του λαού θα είναι δύσκολο να περάσει και ίσως να δικαιολογηθεί.  Άρα τους στόχους του Ταμείου θα τους καθορίζει η κυβέρνηση.  Για παράδειγμα, η Κυβέρνηση θα μπορεί να ορίσει ένα ποσό είσπραξης κάθε χρόνο από το ταμείο για κάλυψη κυβερνητικών δαπανών.  Επίσης ο υπουργός Οικονομικών θα μπορεί να διορίζει τα ανεξάρτητα μέλη του διοικητικού συμβουλίου διαχείρισης του Ταμείου.  Τα άτομα θα πρέπει να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις και η θητεία τους θα μπορεί να λήγει σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, όπως συμβαίνει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) για τη διασφάλιση καλύτερης συνέχειας στο έργο τους.  Η κυβέρνηση θα μπορεί επίσης να περιορίζει τα είδη επενδύσεων που μπορεί να γίνουν (πχ το ταμείο δεν θα μπορεί να επενδύει σε Κυπριακές μετοχές για καλύτερη διαφοροποίηση και ελαχιστοποίηση κινδύνου συγκρουόμενων συμφερόντων και δεν θα μπορεί να υπερβαίνει κάποιο ποσοστό επένδυσης σε μετοχές).  Οικονομική ανεξαρτησία σημαίνει ότι από τη στιγμή που το συμβούλιο διορίζεται, το ταμείο θα παίρνει αποφάσεις με πλήρη ανεξαρτησία.  Θα πρέπει να υπάρχει διαφάνεια τουλάχιστον μετά από κάποιο χρονικό διάστημα για τις επενδυτικές επιλογές (πχ με παρουσιάσεις στον υπουργό Οικονομικών και στη βουλή) αλλά δεν θα μπορεί να υπάρχει παρέμβαση στο έργο της διαχειριστικής επιτροπής.  Η Νορβηγία είναι ένα χρήσιμο παράδειγμα διότι έχει την εμπειρία μερικών χρόνων μέσω του Νορβηγικού Ταμείου Πετρελαίων.  Το ταμείο διαχειρίζεται η ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα εκ μέρους του υπουργείου Οικονομικών.  Δεν ξέρω αν αυτή είναι η καλύτερη λύση (αν για παράδειγμα πρέπει η διαχείριση να γίνεται από την Κεντρική Τράπεζα) αλλά αυτός ο διαχωρισμός αρμοδιοτήτων προσπαθεί να μειώσει την επιρροή/εμπλοκή πολιτικών προσώπων στη διαχείριση του ταμείου.  Δεδομένης της εμπλοκής πολιτικών προσώπων σε πολλές αποφάσεις στην Κυπριακή πραγματικότητα, ίσως αυτή να είναι μία πιθανή λύση και για την Κύπρο.  Ελπίζω ότι μακροπρόθεσμα αυτά τα θέματα θα συζητηθούν δημόσια και με πλήρη διαφάνεια για τη δημιουργία του καλύτερου δυνατού θεσμικού πλαισίου για οποιοδήποτε κρατικό ταμείο διαχειρίζεται χρήματα προς όφελος μελλοντικών γενεών.  Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. https://sites.google.com/site/alexmichaelidesucy/