Η πολιτικοποίηση της μετανάστευσης

Το 1981 ο κομμουνιστής δήμαρχος ενός νοτιανατολικού προαστίου του Παρισιού, του Vitry, και ορισμένοι συγχωριανοί του επιτέθηκαν σε ένα κρατικό κτίριο όπου στεγάζονταν καμιά τρακοσιαριά αφρικανοί μετανάστες από το Μάλι.  Οι κομμουνιστές του Vitry και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, ήθελαν να εκφράσουν τη διαφωνία τους με την πολιτική μετανάστευσης της χώρας, και να θέσουν το θέμα της μετανάστευσης στην πολιτική ατζέντα.  Ένιωθαν ότι επηρέαζε δυσανάλογα σημαντική μερίδα των ψηφοφόρων τους – τους ανειδίκευτους εργάτες – και πως ήταν μια ευκαιρία να αναστρέψουν τις εκλογικές απώλειες της προηγούμενης δεκαετίας. Την ίδια περίπου περίοδο, στη Γερμανία, οι Χριστιανοδημοκράτες ορύονταν για την υπερβολικά γενναιόδωρη πολιτική ασύλου της χώρας.  Η γερμανική κεντροδεξιά έθεσε θέμα στο Γερμανικό κοινοβούλιο ζητώντας αναθεώρηση της πολιτικής.  Στα πρακτικά των συνεδριών της βουλής υπάρχουν αρκετές φραστικές επιθέσεις κατά των «ψευδοπροσφύγων» και των επιδομάτων που λαμβάνουν. Λίγο αργότερα, όταν ανέλαβε την εξουσία ο Helmut Kohl, πρόσφερε οικονομική βοήθεια στους οικονομικούς μετανάστες για να επιστρέψουν στις χώρες τους.  Ήταν μέρος της μεταναστευτικής του πολιτικής, που αποτελούσε ένα από τους βασικούς πυλώνες των προγραμματικών του διακυρήξεων. Ούτε οι Γάλλοι αριστεροί, ούτε οι Γερμανοί κεντροδεξιοί, κέρδισαν από την πολιτικοποίηση της μετανάστευσης.  Ούτε τα συνάδελφα τους κόμματα σε άλλες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Η αποτυχία τους να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά τη μετανάστευση έγκειται στην πολυπλοκότητα του ζητήματος.  Ακόμα και τα πιο αποτελεσματικά κράτη δεν είναι σε θέση να ελέγχουν τη ροή μεταναστών στο βαθμό που θα ήθελαν.  Και ακόμα και οι πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες, δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους για να ρυθμίσουν (όσο θα ήθελαν οι πολίτες τους) τις επιπτώσεις της μετανάστευσης στην παιδεία, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην αγορά εργασίας ή ακόμα και στην έννομη τάξη. Ο πιο βασικός όμως λόγος της αποτυχίας των μεγάλων κομμάτων να χειριστούν πολιτικά το θέμα της μετανάστευσης είναι διότι το ζήτημα διχάζει τη Δεξιά και την Αριστερά. Η Δεξιά είναι διχασμένη μεταξύ αυτών που ευνοούνται από το φθηνό εργατικό δυναμικό και αυτών που βλέπουν ότι απειλείται η εθνική τους ταυτότητα. Η Αριστερά είναι επίσης διχασμένη μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν τη μετανάστευση και τη διαφορετικότητα και αυτών που βλέπουν ότι απειλούνται οι θέσεις εργασίας τους από φθηνό εργατικό δυναμικό. Αν κέρδισαν κάποιοι πολιτικά από το ζήτημα της μετανάστευσης στην Ευρώπη, είναι τα ακραία εθνικιστικά κόμματα, που κατάφεραν να κεφαλαιοποιήσουν με αποτελεσματικότερο τρόπο τις κοινωνικές ανησυχίες που δημιουργεί η μετανάστευση. Όταν οι Γάλλοι κομμουνιστές και οι Γερμανοί κεντροδεξιοί έθεταν το θέμα της μετανάστευσης στην πολιτική ατζέντα στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι ακροδεξιοί ήταν εκλογικά ανύπαρκτοι. Ας έχουν λοιπόν υπόψη τους οι πολιτικοί κερδοσκόποι ότι το τίμημα των εύηχων αλλά ακραίων τοποθετήσεων για θέματα μεταναστών είναι η νομιμοποίηση της πολιτικής ακρότητας.  Και ότι το μεταναστευτικό χαρτί μπορεί εύκολα να τους γυρίσει σε πολιτικό μπούμερανγκ.  Αντώνης Α. Έλληνας* Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Κύπρου *The Media and the Far Right in Western Europe, Cambridge University Press, 2010.