Δημόσιο Χρέος, Τραπεζικό Σύστημα και οι Μεσογειακές Ανισορροπίες

Στην πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση είχαμε παραδείγματα χωρών που αύξησαν θεαματικά το κυβερνητικό χρέος για να σώσουν το τραπεζικό σύστημα. Σε αυτές τις χώρες προβλήματα στις τράπεζες δημιούργησαν κίνδυνο σε ολόκληρη την οικονομία και έπρεπε να σωθούν για να αποφευχθεί μια μεγαλύτερη ύφεση. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την Αμερική, Αγγλία, Ιρλανδία και Ισλανδία. Είχαμε όμως ταυτόχρονα και παραδείγματα χωρών όπου η σχέση ήταν αντίστροφη και ήταν οι χρηματοδοτικές ανάγκες του κράτους που οδήγησαν τις τράπεζες σε προβλήματα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, η αύξηση του επιτοκίου για τα κρατικά ομόλογα σήμανε αμέσως και αύξηση του επιτοκίου για το διατραπεζικό δανεισμό και μείωση της αξίας του χαρτοφυλακίου των τραπεζών σε ομόλογα. Γι’ αυτό σε πρόσφατη ομιλία του ο Έλληνας υπουργός οικονομικών είπε ότι στην Ελλάδα ήταν οι τράπεζες τα θύματα της κυβέρνησης αντί το ανάποδο.  Η υποβάθμιση του Κυπριακού χρέους από τους Standard and Poor’s το Νοέμβριο του 2010 υποστηριζόταν από το μέγεθος του τραπεζικού συστήματος και άρα υιοθετούσε την πρώτη σχέση. Αυτό είναι μία πιθανότητα δεδομένου του χρέους των νοικοκυριών προς ΑΕΠ, όπως υποστηρίζει η πρόσφατη (Σεπτέμβριος 2010) έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για την Κύπρο.  Η υποβάθμιση από τους Moody’s αυτή την εβδομάδα βάζει όλους τους κινδύνους μαζί: τραπεζικό σύστημα, διαρθρωτικό δημόσιο έλλειμμα και ανταγωνιστικότητα.  Δεν ξέρω αν (και τι) μπορεί να κάνει κάτι η Κυβέρνηση για το τραπεζικό σύστημα. Όμως μπορεί να κάνει κάτι για τα άλλα δύο θέματα. Η αύξηση του κοινωνικού κράτους από το 2008 και εντεύθεν έπρεπε να είχε γίνει βάση στοχευμένων μέτρων. Η αύξηση στις συντάξεις και τα προσφυγικά επιδόματα χωρίς δυνατότητα ελέγχου του πλούτου του καθενός (γι’αυτό άλλωστε έχουμε πρόβλημα με τη φοροδιαφυγή), ήταν μία λανθασμένη κίνηση. Κοινωνικό κράτος μπορεί να υπάρχει μόνο όταν το κράτος δεν είναι χρεωκοπημένο. Κοινωνικές δαπάνες μπορούν να γίνονται μόνο στο σημείο που μας επιτρέπουν τα διαχρονικά κρατικά έσοδα. Είναι τη μόνιμη αύξηση στις δαπάνες που ψέγει ο οίκος Moody’s όταν μιλά για διαρθρωτικές δαπάνες που δεν ανταποκρίνονται στην οικονομική κρίση. Στην Κύπρο (ακόμα) καμμιά τράπεζα δε χρειάστηκε χρήματα από το κράτος και είμαστε με ένα έλλειμμα και χρέος που φαντάζει δύσκολο να ελεγχθεί (τουλάχιστον για μερικούς από μας).  Έχω αναφερθεί στο παρελθόν στις Μεσογειακές Ανισορροπίες (το αντίστοιχο των παγκόσμιων ανισορροπιών) που αντιμετωπίζει η Κύπρος, που αντικατοπτρίζονται στο διαχρονικό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Αυτό είναι το τρίτο πρόβλημα που θίγουν οι Moody’s, το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας.  Μία πιθανή λύση αυτής της ανισορροπίας είναι η μείωση των κυβερνητικών δαπανών, μέσω της καλύτερης στόχευσης των επιδομάτων που δίνονται σε πρόσφυγες και συνταξιούχους, η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και η συγκράτηση του κυβερνητικού μισθολογίου. Μία τέτοια δημοσιονομική περισυλλογή θα βοηθήσει στην άμβλυνση και του προβλήματος ανταγωνιστικότητας και του δημόσιου χρέους.  Ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου.