Αίσθημα δικαίου και κράτος δικαίου

Ένα από τα βασικότερα επιχειρήματα των υποστηρικτών της κατάργησης των πολλαπλών συντάξεων ήταν η ικανοποίηση του περί δικαίου αισθήματος του λαού. Το σύστημα των πολλαπλών συντάξεων ήταν τόσο στρεβλό, που προκαλούσε αυτούς που το πληρώνουν – προκαλούσε τον κάθε φορολογούμενο και τον κάθε συνταξιούχο που κερδίζει με πολύ ιδρώτα τη σύνταξη του, και όχι με την κεφαλαιοποίηση των θεσμικών κενών του συστήματος. Ακόμα και αν οι εξοικονομήσεις από τη ρύθμιση των πολλαπλών συντάξεων είναι πενιχρές (μόλις €1 εκ.), κάποιος μπορεί να πει ότι το συνολικό όφελος είναι ανυπολόγιστο, γιατί η ρύθμιση θα περιορίσει την απαξίωση της πολιτικής και θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους πολιτικούς. Ίσως, λοιπόν, το επόμενο Ευρωβαρόμετρο να δείξει αύξηση του ποσοστού όσων εμπιστεύονται τα κυπριακά κόμματα (2010: 23%), το κοινοβούλιο (2010: 40%) και την κυβέρνηση (2010: 43%). Πιστεύω πως ακόμα και με αυτό το πολύ αμφίβολο όφελος (αμφίβολο, γιατί τα αίτια της απαξίωσης είναι πολύ βαθύτερα), το πιθανό κόστος αυτής της ρύθμισης είναι πολύ μεγαλύτερο. Ακόμα και αν ο νόμος κατά των πολλαπλών συντάξεων ικανοποιεί το αίσθημα δικαίου, δεν φαίνεται να ικανοποιεί βασικές αρχές του κράτος δικαίου – δηλαδή, τη λειτουργία του κράτους στη βάση των νόμων του, οι οποίοι προστατεύουν τον οποιοδήποτε από την αυθαιρεσία της εξουσίας. Αν και δέχομαι ότι τα συνταξιοδοτικά ωφελήματα των επηρεαζόμενων είναι ένα εξωφρενικό αποτέλεσμα θεσμικών κενών, θεωρώ ότι η ρύθμιση τους με τρόπο που επηρεάζει τους υφιστάμενους συνταξιούχους δημιουργεί αβεβαιότητα δικαίου και ανασφάλεια για τον τρόπο λειτουργίας της πολιτείας. Δημιουργεί αβεβαιότητα γιατί δίνει την εντύπωση ότι οι έχοντες την εξουσία είναι πρόθυμοι να στερήσουν νομικά – και σε ορισμένες περιπτώσεις, συνταγματικά κατοχυρωμένα – δικαιώματα πολιτών για να ικανοποιήσουν το «αίσθημα δικαίου». Δημιουργεί ανασφάλεια γιατί καθιστά τα δικαιώματα πολιτών θέμα της εκάστοτε πλειοψηφίας και του «αισθήματος δικαίου» του λαού, και όχι θέμα νόμου. Δεν είμαι νομικός για να γνωρίζω αν το Ανώτατο Δικαστήριο θα δικαιώσει ή όχι αυτούς που ενδέχεται να προσφύγουν στη δικαιοσύνη για να διεκδικήσουν τα δικαιώματα που τους δίνει ο – έστω, στρεβλός – νόμος. Έχω όμως την αίσθηση ότι ένας νόμος που συζητείται πίσω από κλειστές πόρτες λίγες μέρες πριν τις εκλογές ενδέχεται να δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που προσπαθεί να ρυθμίσει. Σαν πολίτης, προτιμώ να ζω σε ένα κράτος δικαίου παρά σε μια πολιτεία που νομοθετεί με βασικό κριτήριο το «αίσθημα δικαίου». Αντώνης Α. Έλληνας Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Κύπρου