Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης και ο απαιτούμενος επανασχεδιασμός των διαδικασιών αδειοδότησης
Ο τομέας των κατασκευών βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο ενόψει της προωθούμενης μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι προσδοκίες σε ό,τι αφορά τη λειτουργία των νέων Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ), που αρχίζουν να λειτουργούν την 01.07.2024, είναι πολλές και μεγάλες, όχι μόνο λόγω της δραστικής μείωσης του αριθμού των αδειοδοτουσών αρχών (από 46 σε 5!) αλλά και των προοπτικών που δημιουργούνται για ριζική αναθεώρηση των υφιστάμενων διαδικασιών αδειοδότησης και ελέγχου της ανάπτυξης.
Με δεδομένο ότι βασικός στόχος της μεταρρύθμισης θα πρέπει να είναι η ποιοτικότερη εξυπηρέτηση του πολίτη, ως ΕΤΕΚ έχουμε ισχυρή άποψη ότι για να μετουσιωθεί σε πράξη ο στόχος αυτός, χρειάζεται ακόμα να γίνουν πολλά. Καταρχάς, οι υφιστάμενες διαδικασίες αδειοδότησης εκ του αποτελέσματος είναι χρονοβόρες και δεν ευνοούν την ανάπτυξη. Συνεπώς, για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά οι νέοι Οργανισμοί, θα πρέπει να προχωρήσει ο επανασχεδιασμός των υφιστάμενων διαδικασιών. Ειδικότερα, θα πρέπει να καταγραφούν τα προβλήματα και τα σημεία που εντοπίζονται καθυστερήσεις και να εξευρεθούν τρόποι να υπερκεραστούν, διαφορετικά το πρόβλημα θα μεταφερθεί από τις υφιστάμενες αδειοδοτούσες αρχές στους προωθούμενους ΕΟΑ.
Αξίζει να σημειωθεί πως το ΕΤΕΚ έχει εγκύψει στο συγκεκριμένο θέμα και έχει διαμορφώσει συγκεκριμένες εισηγήσεις για τον επανασχεδιασμό των υφιστάμενων διαδικασιών αδειοδότησης για χαμηλού ρίσκου οικοδομές (κατοικίες και μικρές πολυκατοικίες), οι οποίες εισάγουν αρκετές καινοτομίες για τα δεδομένα της Κύπρου. Σε αυτές, περιλαμβάνεται η εισαγωγή του «επιτελικού» ελέγχου των πολεοδομικών αιτήσεων, δηλαδή ο έλεγχος βασικών πτυχών σε ότι αφορά τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά μιας προτεινόμενης οικοδομής και του δειγματοληπτικού ελέγχου για ποσοστό των υποβληθεισών αιτήσεων. Παράλληλα εισάγεται ρύθμιση βάσει της οποίας οι άδειες θα δύναται να εκδίδονται αυτόματα, αφού παρέλθουν ανατρεπτικές ολιγοήμερες προθεσμίες για τις αδειοδοτούσες αρχές. Η πρόταση του ΕΤΕΚ περιλαμβάνει επίσης την εισαγωγή ρύθμισης για υποχρεωτική εκπαίδευση μελετητών και λειτουργών των αδειοδοτουσών αρχών καθώς και την ανάπτυξη ηλεκτρονικών καθοδηγητικών εγχειριδίων, με στόχο να ξεπεραστούν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ανομοιόμορφη απόδοση της ερμηνείας πολεοδομικών και άλλων κανονισμών.
Η κυριότερη ωστόσο αλλαγή που προτείνει το Επιμελητήριο σε σχέση με τις διαδικασίες που ακολουθούνται σήμερα, είναι η εισαγωγή του θεσμού του επιτόπιου ελέγχου κατά το στάδιο της κατασκευής των έργων από ανεξάρτητο τρίτο μέρος. Πρόκειται για μια ρύθμιση που εφαρμόζεται εδώ και κάποια χρόνια στην Ελλάδα και εκ του αποτελέσματος φαίνεται να έχει συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση παραγωγής αυθαίρετων κατασκευών στη χώρα. Πιο συγκεκριμένα, αυτό που προτείνεται είναι η διενέργεια ελέγχου στα εργοτάξια σε καθορισμένα στάδια του έργου (π.χ. κατά τη χάραξη και κατά την ολοκλήρωση του έργου) από λειτουργούς των αδειοδοτουσών αρχών ή από ιδιώτες μελετητές που θα πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια (Ελεγκτές Δόμησης). Με πιο απλά λόγια, θα ελέγχεται κατά πόσο αυτό που κατασκευάζεται συνάδει με αυτό που αδειοδοτήθηκε.
Για να εφαρμοστεί αποτελεσματικά το προτεινόμενο πλαίσιο, απαιτείται και η προώθηση μιας σειράς άλλων μέτρων που θα βοηθήσουν επικουρικά, αλλά σημαντικά, στην όλη προσπάθεια. Aρχικά, οι νέοι οργανισμοί θα πρέπει να προχωρήσουν στην πλήρη αξιοποίηση της τεχνολογίας και στην αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών - το σύστημα ΙΠΠΟΔΑΜΟΣ να αφορά όλες τις αιτήσεις και να αποτελεί τον κεντρικό κόμβο για όλες τις απαιτούμενες διαβουλεύσεις - και όποιες άλλες διαδικασίες αφορούν στην αδειοδότηση αναπτύξεων (π.χ. μεταφορά συντελεστή δόμησης). Ταυτόχρονα, θα πρέπει να συσταθεί Επιτροπή για την εξέταση διαφωνιών μεταξύ μελετητών και αδειοδοτουσών αρχών που προκύπτουν από διαφορετική απόδοση της ερμηνείας προνοιών της πολεοδομικής νομοθεσίας.
Για να κερδηθεί το στοίχημα της εκπλήρωσης των σκοπών και των στόχων για τους οποίους προχωρούμε στην μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, είναι κρίσιμης σημασίας η ορθή στελέχωση των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης, η δημιουργία κρίσιμης μάζας και η απόκτηση εξειδίκευσης εκεί και όπου χρειάζεται. Θα πρέπει παράλληλα να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από τεχνοκράτες, αφού τα θέματα που θα διαχειρίζονται οι ΕΟΑ είναι καθαρά τεχνοκρατικού χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, το επόμενο διάστημα θα πρέπει να γίνει κάθε δυνατή προσπάθεια για ολοκλήρωση της εξέτασης εκκρεμών αιτήσεων ώστε, κατά την έναρξη της λειτουργίας τους να μην έρθουν ενώπιον ενός υπέρογκου αριθμού αιτήσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Εξαιρετικής σημασίας αποτελεί και η επένδυση από πλευράς του κράτους στην εταιρική διακυβέρνηση των νέων οργανισμών, ώστε να λειτουργούν εύρυθμα και αποτελεσματικά, με στόχο την ταχεία αδειοδότηση αναπτύξεων, και χωρίς καμία έκπτωση σε θέματα ασφάλειας, κανονιστικής συμμόρφωσης και προστασίας του περιβάλλοντος.
Πρόεδρος ΕΤΕΚ, Αρχιτέκτονας