Τα νέα και τα κομμένα μέτρα του σχεδίου Ανάκαμψης

Πριν το τέλος του χρόνου αναμένεται ότι θα τύχει έγκρισης το αναθεωρημένο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Κύπρου από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και αμέσως μετά θα κατατεθούν δύο αιτήσεις για πληρωμή των κονδυλίων της δεύτερης και της τρίτης δόσης του εθνικού σχεδίου, η εκταμίευση των οποίων έχει παγώσει για περίπου ένα χρόνο, σύμφωνα με ενημέρωση της Βουλής.

Συγκεκριμένα η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών ενημέρωσε γραπτώς το Κοινοβούλιο για την τροποποίηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, πρόταση που υποβλήθηκε επίσημα από την κυπριακή Δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την 1η Σεπτεμβρίου 2023.

Σύμφωνα με την ενημέρωση, η οποία είναι συνέχεια πρόσφατης συνάντησης των Κοινοβουλευτικών κομμάτων στο Προεδρικό Μέγαρο, στο παρόν στάδιο βρίσκεται σε εξέλιξη η επίσημη διαβούλευση επί της πρότασης.

Η Επιτροπή, με βάση τον σχετικό κανονισμό, έχει δύο μήνες για διατύπωση γνώμης, δηλαδή μέχρι και την 1^η Νοεμβρίου 2023, ενώ στην συνέχεια θα ακολουθήσει η διαδικασία έγκρισης από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Όπως αναφέρει ο Αν. Γενικός Διευθυντής Ανδρέας Ζαχαριάδης, αναμένεται ότι η τροποποίηση θα έχει εγκριθεί μέχρι τον Δεκέμβριο 2023 και θα ακολουθήσει άμεσα η υποβολή των αιτήσεων πληρωμής.

Σημειώνεται ότι η πρόταση τροποποίησης του Σχεδίου διαμορφώθηκε από την Συντονιστική Αρχή, δηλαδή τη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης, μετά από εκτενείς συζητήσεις με τους αρμόδιους Φορείς Υλοποίησης, το Υπουργείο Οικονομικών και το Γενικό Λογιστήριο και εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία του ημερομηνίας 24 Αυγούστου 2023.  

Συγκεκριμένα, η συντονιστική αρχή προχώρησε σε ολική ή μερική αφαίρεση έντεκα μέτρων του ΣΑΑ λόγω της μείωσης της μέγιστης χορηγίας για την Κύπρο από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατά €90 εκ.

Επίσης προέβη στην ένταξη νέου κεφαλαίου RePowerEU στο ΣΑΑ, το οποίο περιλαμβάνει συνολικά εννέα μέτρα, (κλιμάκωση πέντε υφιστάμενων μέτρων του ΣΑΑ και προσθήκη τεσσάρων νέων μέτρων), πρόσθετης χορηγίας €104,εκατ,. που στοχεύουν στη μείωση των ενεργειακών αναγκών της Κύπρου και, κατ' επέκταση, στην απεξάρτησή της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.

Τα 9 μέτρα του νέου κεφαλαίου RePowerEU

Ποιο αναλυτικά, λόγω της ενεργειακής κρίσης, συνεπεία της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η Επιτροπή προχώρησε στη λήψη έκτακτων μέτρων, εντάσσοντας στον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το REPowerEU, ένα νέο εργαλείο για την εξοικονόμηση ενέργειας, την παραγωγή καθαρής ενέργειας και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού των κρατών μελών της ΕΕ, ως απάντηση στις δυσκολίες και τις διαταραχές της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας που προκλήθηκαν από τον πόλεμο.

Τα κράτη μέλη κλήθηκαν να τροποποιήσουν τα εθνικά τους Σχέδια ενισχύοντας τις παρεμβάσεις τους στους τομείς που μπορούν να συμβάλουν άμεσα και ουσιαστικά στον στόχο της ενεργειακής απεξάρτησης της Ένωσης από τη Ρωσία.

Στο πλαίσιο του νέου αυτού εργαλείου η Κύπρος θα επωφεληθεί συνολικά με πρόσθετα €104,εκατ., εκ των οποίων τα €52,5 εκατ. διατίθενται στην Κύπρο ως πρόσθετη επιχορήγηση, ενώ τα υπόλοιπα €52,1 εκατ. προέρχονται από τη μεταφορά της κατανομής για την Κύπρο από το αποθεματικό προσαρμογής «Brexit».

Μετά από διαβούλευση με τα αρμόδια Υπουργεία και Φορείς Υλοποίησης αποφασίστηκε να προταθούν για ένταξη στο εν λόγω κεφάλαιο συνολικά εννέα μέτρα, (κλιμάκωση πέντε υφιστάμενων μέτρων του ΣΑΑ και προσθήκη τεσσάρων νέων μέτρων).

Τα μέτρα αυτά στοχεύουν στη μείωση των ενεργειακών αναγκών της Κύπρου και, κατ' επέκταση, στην απεξάρτησή της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, μέσω της ενίσχυσης των επενδύσεων σε βελτιώσεις ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων, προώθηση των καθαρών μεταφορών, επιτάχυνσης της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και στην παροχή κινήτρων για την ανάπτυξη νέων και καινοτόμων τεχνολογιών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των υφιστάμενων σημείων αδυναμιών/συμφόρησης στο σύστημα ενέργειας και την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης.

Τροποποίηση σημαντικού αριθμού μέτρων 

Παράλληλα, αναφέρει ότι πέραν από την προσαρμογή του Σχεδίου για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της επικαιροποιημένης κατανομής της χορηγίας προς τα κράτη μέλη και τη διαμόρφωση και εισαγωγή του νέου Κεφαλαίου REPowerEU στα εθνικά ΣΑΑ, η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να αναθεωρήσουν τα Σχέδια τους αφού προβούν σε αξιολόγηση της μέχρι σήμερα προόδου υλοποίησής τους και τον εντοπισμό περιπτώσεων όπου η επίτευξη των οροσήμων / στόχων καθίσταται μη εφικτή λόγω αντικειμενικών περιστάσεων όπως η αύξηση στις τιμές των πρώτων υλών και οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Σημειώνει ότι ως αποτέλεσμα αυτής της αξιολόγησης, προτείνεται η τροποποίηση σημαντικού αριθμού μέτρων του Σχεδίου, τα οποία αφορούν κυρίως τη χρονική μετατόπιση ενδιάμεσων οροσήμων/στόχων, την τροποποίηση του λεκτικού στις περιγραφές των μέτρων/οροσήμων/στόχων ώστε να παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευκρίνεια ή να αφαιρούνται περιοριστικοί όροι και σε περιορισμένες περιπτώσεις στη μείωση στόχων.

Ποιο συγκεκριμένα, ο κ. Ζαχαριάδης ενημερώνει ότι λόγω αντικειμενικών περιστάσεων προτείνεται και η αφαίρεση ενός μέτρου στο σύνολό του (μονάδα επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων στην Ορούντα), η υλοποίηση του οποίου δεν έχει αρχίσει ακόμη και δεν είναι εφικτή η ολοκλήρωσή του στα χρονικά πλαίσια του ΣΑΑ, καθώς και η αφαίρεση της Τεχνικής Σχολής Λάρνακας λόγω σημαντικής αύξησης του κόστους, η υλοποίηση της οποίας αναμένεται να προωθηθεί μέσω των Ταμείων της Πολιτικής Συνοχής.

Αφαίρεση 11 μέτρων

Επίσης σε ολική ή μερική αφαίρεση μέτρων του ΣΑΑ, προχώρησε η Κύπρος, λόγω της μείωσης της μέγιστης χορηγίας της από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατά €90 εκατ.

Όπως εξηγείται, τον Ιούνιο του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη σε επικαιροποίηση της κατανομής της χορηγίας προς τα κράτη μέλη, με βάση επίσημα στοιχεία της Eurostat για τις μεταβολές της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ κατά το 2020 και κατά την περίοδο 2020-2021.

Κατόπιν εκτενών συζητήσεων με τους αρμόδιους Φορείς Υλοποίησης, η Συντονιστική Αρχή προτείνει την ολική ή μερική αφαίρεση από το ΣΑΑ, έντεκα συνολικά μέτρων.

Σημειώνεται ότι βασικό κριτήριο για την απόφαση αφαίρεσης των μέτρων αυτών αποτέλεσε η σημαντική καθυστέρηση στην έναρξη υλοποίησής τους που συνεπάγεται την ολοκλήρωσή τους κατά πολύ εκτός των χρονικών πλαισίων του ΣΑΑ (2026).

Προστίθεται πως η αφαίρεση των μέτρων αυτών δεν συνεπάγεται την μη προώθηση ή ολοκλήρωση της υλοποίησής τους, κυρίως στην περίπτωση που αυτά συνεχίζουν να αποτελούν μέρος των εθνικών προτεραιοτήτων του κράτους και η πλειοψηφία αυτών των μέτρων θα υλοποιηθεί μέσω του κρατικού προϋπολογισμού και παράλληλα γίνεται προσπάθεια εξασφάλισης χρηματοδότησης μέσω άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Επισυνάπτονται οι κατάλογοι των μέτρων που αφαιρέθηκαν και προστέθηκαν στο εθνικό σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.