Η αυστηρή προειδοποίηση του Elon Musk: Πράγματι η Αμερική οδεύει προς τη χρεοκοπία;
Στις 22 Οκτωβρίου 2024, ο Έλον Μασκ εξέδωσε μια αυστηρή προειδοποίηση μέσω του Twitter, υποστηρίζοντας ότι η οικονομία των ΗΠΑ βρίσκεται σε τροχιά χρεοκοπίας, ένα συναίσθημα που έχει εκφράσει πολλές φορές καθώς το ομοσπονδιακό χρέος ανεβαίνει. Επισημαίνει ένα ρεκόρ αύξησης χρέους 204 δισεκατομμυρίων δολαρίων την πρώτη ημέρα του νέου οικονομικού έτους και ένα εκπληκτικό συνολικό ομοσπονδιακό χρέος 35,669 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο Μασκ δεν είναι μόνος που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Αναλυτές, οικονομολόγοι και οικονομικοί γίγαντες όπως η BlackRock και η Bank of America απηχούν τις ανησυχίες του. Με το υψηλό προφίλ και τη μεγάλη επιρροή του Μασκ στην τεχνολογία, τα οικονομικά και τη βιομηχανία, αξίζει να ληφθούν υπόψη πολύ προσεκτικά οι προειδοποιήσεις του, αλλά και αντικειμενικά χωρίς συναισθηματισμούς.
Αν και είναι αναμφισβήτητο ότι τα επίπεδα δημοσίου χρέους των ΗΠΑ είναι ανησυχητικά υψηλά, το αν αυτό σηματοδοτεί πραγματικά μια επικείμενη οικονομική κατάρρευση ή «χρεοκοπία» είναι συζητήσιμο. Εδώ εκφράζω τις απόψεις μου σχετικά με τις δηλώσεις του Μασκ, όπου συμφωνώ, και όπου πιστεύω ότι οι προβλέψεις του μπορεί να είναι υπερβολικά απαισιόδοξες.
Ρεκόρ αύξησης του Ομοσπονδιακού χρέους
Η ανησυχία του Μασκ για μια αύξηση ρεκόρ του χρέους των ΗΠΑ δεν είναι αβάσιμη. Μόλις αυτό το οικονομικό έτος, το ομοσπονδιακό χρέος αυξήθηκε κατά 204 δισεκατομμύρια δολάρια μέσα σε μια μέρα, συμβάλλοντας σε ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο που υπερβαίνει τα 35 τρισεκατομμύρια δολάρια. Η αύξηση του χρέους αντιπροσωπεύει μια ξεκάθαρη δημοσιονομική πρόκληση και ο φόβος του Μασκ ότι η Αμερική «σφυρίζει αδιάφορα (whistling past the graveyard)» αγνοώντας το είναι αληθινός. Ωστόσο, η ιδέα ότι η αύξηση του χρέους από μόνη της σημαίνει μια επικείμενη οικονομική κατάρρευση ή χρεοκοπία μπορεί να είναι υπερβολικά απλοϊκή.
Το εθνικό χρέος είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, αλλά οι κυβερνήσεις, ειδικά εκείνες με την οικονομική επιρροή των ΗΠΑ, λειτουργούν υπό διαφορετικούς περιορισμούς από τις επιχειρήσεις ή τα άτομα. Οι χώρες μπορούν να χρηματοδοτήσουν χρέη μέσω δημοσιονομικής πολιτικής, φορολογικής αναδιάρθρωσης και οικονομικής ανάπτυξης για να υπερβούν το κόστος των τόκων. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Ιαπωνίας είναι πάνω από 250%, όμως δεν έχει κηρύξει πτώχευση. Ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ των ΗΠΑ κυμαίνεται γύρω στο 120%. Αν και υψηλό, υπάρχει άφθονο δημοσιονομικό και οικονομικό περιθώριο για να αποφευχθεί η «χρεοκοπία» μέσω προσαρμογών πολιτικής, οικονομικής επέκτασης και ελέγχου του πληθωρισμού.
Bitcoin και εναλλακτικές λύσεις για το Δολάριο
Η πρόσφατη συνάντηση του Μασκ με τον πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ που υποστηρίζει το Bitcoin, Nayib Bukele, εγείρει ερωτήματα σχετικά με το εάν εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία, όπως το Bitcoin, θα μπορούσαν να γίνουν πιο ελκυστικά εάν το δολάριο ΗΠΑ αποδυναμωθεί. Αλλά εδώ, ο ισχυρισμός ότι μια πιθανή αύξηση της δημοτικότητας του Bitcoin ισοδυναμεί άμεσα με την κατάρρευση του δολαρίου ή την οικονομική αφερεγγυότητα των ΗΠΑ είναι πολύ αδύναμος.
Τα κρυπτονομίσματα έχουν όντως κερδίσει έλξη ως μέσα αποθήκευσης αξίας σε χώρες με υπερπληθωρισμό ή ασταθή νομίσματα, αλλά το δολάριο ΗΠΑ παραμένει το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Η δυνατότητα του Bitcoin ή άλλων κρυπτονομισμάτων να ανταγωνιστεί το δολάριο σε κλίμακα όπου θα μπορούσαν να επηρεάσουν ουσιαστικά την οικονομική σταθερότητα των ΗΠΑ είναι απίθανη βραχυπρόθεσμα έως και μεσοπρόθεσμα. Επιπλέον, η αστάθεια των κρυπτονομισμάτων τα καθιστά ακατάλληλα ως υποκατάστατα του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό δεν μειώνει τον ρόλο των ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων ως επενδυτικές εναλλακτικές λύσεις, αλλά ο σφετερισμός της θέσης του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία είναι στην καλύτερη περίπτωση κερδοσκοπικός.
Αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ και πολιτική αδράνεια
Η παρατήρηση του Μασκ ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τα ζητήματα του χρέους έχει αξία, ειδικά καθώς το χρέος αυξάνεται κατά 1 τρισεκατομμύριο δολάρια κάθε 100 ημέρες, σύμφωνα με αναλυτές της Bank of America. Το κομματικό αδιέξοδο στη δημοσιονομική πολιτική έχει εμποδίσει τις προσπάθειες μεταρρύθμισης των φορολογικών κανόνων, περικοπής δαπανών και ουσιαστικής αντιμετώπισης της αύξησης του δημοσιονομικού ελλείμματος. Τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι συχνά αποφεύγουν να λαμβάνουν αντιδημοφιλείς θέσεις σχετικά με τη διαχείριση του χρέους, σπρώχνοντας το ζήτημα για διαχείριση σε μελλοντικές κυβερνήσεις.
Η πολιτική αδράνεια στις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με το χρέος αυξάνει την πιθανότητα μελλοντικού δημοσιονομικού απολογισμού, που θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές οικονομικές προκλήσεις. Ωστόσο, η οικονομική κατάρρευση δεν είναι αναπόφευκτη. Η ιεράρχηση έξυπνων οικονομικών πολιτικών, όπως οι στοχευμένες δαπάνες, οι εξορθολογισμένες προσαρμογές του φορολογικού κώδικα και η συνετή δημοσιονομική διαχείριση, θα μπορούσαν να σταθεροποιήσουν το χρέος χωρίς δραστικές ανακατατάξεις. Εάν οι νομοθέτες δραστηριοποιηθούν, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χαλιναγωγήσουν την τροχιά του χρέους τους χωρίς να χρεοκοπήσουν.
Αντίκτυπος της ποσοτικής χαλάρωσης και της παγκόσμιας ρευστότητας
Μετά τα σχόλια του Μασκ, ο διευθύνων σύμβουλος της BlackRock, Λάρι Φινκ, επέκρινε την τρέχουσα πορεία της Fed, λέγοντας ότι η παγκόσμια ρευστότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε «πυροτεχνήματα» στις συναλλαγές στο χρηματιστήριο. Ενώ η BlackRock και άλλοι ανησυχούν για τη βραχυπρόθεσμη αστάθεια, αυτό δεν είναι απαραίτητα ενδεικτικό μιας μεσομακροπρόθεσμης οικονομικής κατάρρευσης των ΗΠΑ.
Οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής της Federal Reserve είναι περίπλοκες και ανταποκρίνονται σε πολλούς παράγοντες, όπως είναι ο πληθωρισμός, η απασχόληση και η παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ενώ οι απότομες αλλαγές ρευστότητας δημιουργούν αστάθεια στη χρηματιστηριακή αγορά, οι κεντρικές τράπεζες έχουν επιδείξει ιστορικά μια ισχυρή ικανότητα να περιορίζουν τον πληθωρισμό και να διαχειρίζονται τη ρευστότητα χωρίς να προκαλούν σημαντικές οικονομικές πτώσεις. Ο φόβος ότι μια οικονομική κατάρρευση των ΗΠΑ θα συμβεί απλώς και μόνο λόγω μιας παγκόσμιας τάσης χαλάρωσης φαίνεται υπερβολικός.
Προοπτικές δημοσιονομικής ευθύνης και προσαρμογής πολιτικής
Η κριτική του Μασκ υπονοεί επίσης ότι η τρέχουσα πορεία της κυβέρνησης δεν μπορεί να διατηρηθεί, κάτι που αντανακλάται στην αυξανόμενη δημόσια και την θεσμική ανησυχία. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι το χρέος των ΗΠΑ παρουσιάζει μακροπρόθεσμες δημοσιονομικές προκλήσεις. Ωστόσο, η ικανότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ να ανταποκρίνεται δυναμικά, να χρησιμοποιεί νομισματικά εργαλεία και να εφαρμόζει αλλαγές πολιτικής παραμένει απαράμιλλη παγκοσμίως. Για παράδειγμα, τόσο η οικονομική κρίση του 2008 όσο και η πανδημία του COVID-19 τόνισαν την ικανότητα της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας να σταθεροποιεί την οικονομία ενόψει έντονων αναταραχών.
Τα τελευταία χρόνια, η Fed εισήγαγε πολίτικες μελλοντική καθοδήγησης παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με τις μελλοντικές προθέσεις της νομισματικής πολιτικής (forward guidance), ποσοτικής χαλάρωσης και άλλα καινοτόμα μέτρα για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προκλήσεων. Επομένως, η προειδοποίηση του Μασκ μπορεί να χρησιμεύσει ως ένα κάλεσμα αφύπνισης για να αυξηθεί η δημοσιονομική ευθύνη και να ενθαρρύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα πιο προληπτικά, αλλά οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται ακόμη στο χείλος της αφερεγγυότητας.
Συμπέρασμα
Οι προειδοποιήσεις του Έλον Μασκ σχετικά με τα επίπεδα χρέους των ΗΠΑ, τον πληθωρισμό και τον οικονομικό κίνδυνο δεν πρέπει να παραβλεφθούν, καθώς υπογραμμίζουν πραγματικές οικονομικές και δημοσιονομικές προκλήσεις. Ωστόσο, η ερμηνεία των δηλώσεών του ως πρόβλεψης «χρεοκοπίας» κινδυνεύει να υπεραπλουστεύσει το ζήτημα. Ενώ το αυξανόμενο χρέος και ο πληθωρισμός απαιτούν προσεκτική διαχείριση, το ιστορικό προηγούμενο και η ευελιξία πολιτικής παρέχουν λόγους να πιστεύουμε ότι οι ΗΠΑ μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα χωρίς να βυθιστούν σε οικονομική καταστροφή.
Οι ιδέες του Μασκ θα πρέπει να εκληφθούν ως προτροπή για τις απαραίτητες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και συνετή χρηματοοικονομική εποπτεία και όχι ως προμήνυμα αναπόφευκτης κατάρρευσης. Με σκόπιμες προσαρμογές και ανανεωμένη δέσμευση για υπεύθυνη οικονομική διαχείριση, η οικονομία των ΗΠΑ διαθέτει τα εργαλεία και την ανθεκτικότητα για να αποφύγει τα ακραία αποτελέσματα που φοβάται ο Μασκ. Εν ολίγοις, ενώ οι προειδοποιήσεις του Μασκ είναι μια σημαντική υπενθύμιση για πιο προσεκτικές κινήσεις, θεωρούνται μάλλον ως ώθηση προς την επαγρύπνηση και όχι ως πρόβλεψη καταστροφής.
Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών και Προέδρου του Τμήματος Οικονομικών και Διοίκησης του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφος.